نگاهی به تفسیر ادبی عرفانی قرآن مجید ( 927 )                                                                            

ســوره 15 : حجـــر ( مـکّــی ـ 99 آیه دارد ـ جزء چهــاردهم ـ صفحه 262 )

  ( قسمــت اوّل )

گنــــج مؤمنــــان

جزء چهارد هــم صفحــه 262 آیه 1 

بسم الله الرحمن الرحیم  

الَرَ تِلْکَ آیَـــــاتُ الْکِتَــــابِ وَ قُـــــرْآنٍ مُّبِیــــنٍ

   تفسیـــر لفظـــی :

الف لام راء ، این است آیات کتاب [آسمانى] و قرآن روشنگر

   تفسیر ادبی و عرفانی :

بسم الله الرحمن الرحیم

به نــام او زبان هـا گویا شده ، زشت ها زیبــــا شــده ، 

به نــام او جــــان هـا شیـدا شده ، بیگانـــه آشـنــــا شده ، 

به نـام او کارهــــــــا هـویــــدا شـده ، راه هـــــا پیـــــدا شـــده ،

به نام او چشمـان مشتـاقــان گریـان ، دل های عارفـــان ســــوزان ، 

سِــــرّهـای والهـان خــــروشـان ، تن های عاشقـان بی جــان ،

به نام او جان ها اسیر پیغام او ، عارف افتـاده به دام او ،

مشتــاقــــــــــــان مستِ مهـــــــر از جـــــام او ،

خوشا به حال کسی که از این جـــام شربتی چشیـــد ،

یا دراین راه منــــزلی برید ، دل وی به نـورحــــــق افروختــه ،

به روح انس زنــده ، و به عـزِّ وصـــــــــال فــرخنــــده ،

گهی در حیــــــرت شهـــــود ، مکاشف جــلال ، 

گهی در بحر وجود ، غرقه لطف و جمال .

به زبان حال همی گوید :

از بـاغ جمـال تــو دری بگشـادنــــد

تا خلـق ز تـو در طمعـی  افتـادنـــد

وز جـان عـزیـزان که به غارت دادند

وندر سـرکــوی تـو قــــدم ننهـادنـد

( ا لــر ) :  

این کلمه ها و حرف ها ، آیت های کتاب ، 

و قــــرآن پیــدا کنـنــده و بـــــاز کننـــده است .

الف ، آلاء او است ،

لام ، لطف او ،

راء ، رحمت او است.

از روی اشارت می فرماید :

                       بنـــــده ی مـــــــن ؛

نعمت از ما دان ،

و لطف از ما بین ،

و رحمت از ما خواه ،

من آن خـداونـدم که با جـودم بخـل نـــه ،

و با لطفــــــم عجــــــــــــــــــــــز نه ،

و در رحمتـــــــــــــم کمبــــــــود نه ،

بنـــــده ی مـــــــن ؛

هـرچه جوئی به از نعمت من نجوئی !

شاکـر باش تا بیفــزایــم ،

ذاکــر باش تا پرده لطف بر تو نگه دارم ،

هـرچه گزینــــی چون رحمت من نگزینــــــــی ،

بر درِ مـن باش تا رحمت بـــاز نگـیـرم ،

بنـده ی من ؛

هـرکس را گنجی است

و گنــــج مؤمنــــان خزینــــه نعمت من است،

هـرکس را نـــــازی است

و نـاز دوستــان به لطف من است ،

هرکس را امیدی است

و امید گناهـکاران به رحمت من است.

با دل همه شب حدیث تـو می گویم  

بوی تــــو ز هــر باد سحــر می جویم

[ بزرگترین گنجی که در این عصر گم شده است و عده ی معدوی نیز به دنبال پیدا کردنش هستند ؛ 

ایمان ، انسان و انسانیت است که متاسفانه در این زمان با پیشرفت های ظاهری و مادی بشر ،

بیشتر در غبار های خیانت و جنایت گم شذه است . ]

برای استفاده بیشتر از تفسیر حروف مقطعه ،

به این یادداشت مراجعه فرمائید :

 [راز و رمــــز حـــــــروف مقطعـــــه در قـــــــرآن ]

( کلیک کنیــــد )

آیا این جمعـــــه خواهــــد آمــــــد ؟

آیا آمــــــــادگی حضــــــورش را داریم ؟

آیا بی صبرانـــــــه منتظــــر آمدنش هستیم ؟

برای پذیـــــــرائی از او چـــــــــه آمــــاده کرده ایم ؟

شـــــــــاید فــــــــردا او بیــــــــایـــــد ! 

ظاهرت هست چنانی که خجالت نکشی ؟

باطنت هست پسندیده ی صاحب نظری ؟

خانه ات لایق او هست که مهمان گردد ؟

لقمه ات درخور او هست که نزدش ببری ؟

پولی بی شبهه و سالم ز همه داراییت ،

داری آن قدر که یک هدیه برایش بخری ؟

واقفی بر عمل خویش تو بیش از دگران ،

می توان گفت تو را شیعه ی اثنی عشری ؟

یا این که متاسفانــه باید بگوئیـــــــــــم :

نگاهی به تفسیر ادبی عرفانی قرآن مجید ( 926 )                                                                             

ســوره 43 : ابراهیــم ( مـکّــی ـ 52 آیه دارد ـ جزء سیـزدهم ـ صفحه 255)

  ( قسمــت شـــانـــزدهــــم )

ارکان دیـن

جزء سیزد هــم صفحــه 261 آیه 52  

بسم الله الرحمن الرحیم  

هَذَا بَلاَغٌ لِّلنَّاسِ وَلِیُنذَرُواْ بِهِ وَلِیَعْلَمُواْ أَنَّمَا هُوَ إِلَهٌ وَاحِدٌ وَلِیَذَّکَّرَ أُوْلُواْ الأَلْبَابِ

  تفسیـــر لفظـــی :

این [قرآن] ابلاغى براى مردم است [تا به وسیله آن هدایت‏ شوند] و بدان بیم یابند

و بدانند که او معبودى یگانه است و تا صاحبان خرد پند گیرند

 تفسیر ادبی و عرفانی :

این آیت از جوامـــــــع قــــــــــــرآن است ،

که مصطفی (ص) فرمودند :

به من جامعه های کلمات داده شده ،

و در قــــرآن از این گونه بسیــــــــار است ،

هر آیتـــــی از آن به جــــای کتــابــــــــی است ،

که اگر از آسمــــــان برای امت جز این نیــــامـــــدی ،

ایشــــان را در آن غنــــــــــای وافــــــی بودی ،

و در دیـــنِ ایشــان تمـــــــــــــام بودی ،

نبینی در یک آیت ، که چگونه در آن ، همه گونـــه دانش ها ،

و ارکان دیــــن ، و وجـــوهِ شـــــریعت و حکمــــت ،

و درهای حقیقت در آن جمع کرده !

هم قــرآن را مــــدح است و هم شریعت را ،

هم وعـــــظ را پیغـــــــام است ، و هم تهنیـــــت را ،

هم رحمــــــت را بســــــــط است ، و هــــم حجّــــت را !

این آیت ستــــــایش قــــــــــرآن است ،

و تصدیق قصـــــــه های آن ،

و برداشت قدرت آن ،

و تعظیـــــــــــــمِ منّت بدان ،

و جهانیـــــــــــــان را تهنیت بدان ،

و بــــــــــاز نمودن این نکتــــه است که ؛

از مـــــــــــــــــردم در آن چیــــــــــزی نیست ،

بلکه بـــــــــلاغ است که به مـــردمـــان رسیـــــده ،

کلامی پاک و پیغامی درست ،

از خـــــــــدای جهــــان و جهانیــــان ،

که با آن خلــــــــق را اِنـــــــــــذار دهنـــد ،

و در این انذار ، باز الزامِ حجت به دشمنان است ،

و بنای همه ی تهدید ها است که در قــــــــرآن است ،

و پایــــــه ی همـــــه ی حــدّ هــــــا ،

و همه ی نهیِ منکـــــــر هـــــا که بر مؤمنــــان واجب است ،

و این کــــه بایــــد بداننــــــــد کـــــه ؛

خــــدا ، خـــدای یکتــــــا و یگانــــه و بی همتـــــا است .

و این ؛ باز دلیـــــــــــل است بر این که ؛

ایمـان ، سمعــــــــی است که توحیــد را در بــــــلاغ بست ،

و بــــــــــــــلاغ هـــــــــــــم سمعـــــــــــی است ،

چـــه ؛ که پیغـــــام ، شنیــــــــدنی است .

از این جـــــــا است که گفتــــــه اند :

دیـــــــــن اســـــــلام ، سمعـــــــــــی است ،

که ایمــــــــــان را ، شنیــــــــــدن ، مــایـــــــــه است ،

و عقــــــــــل ، آن را پیـــــــرایــــــــــه است .

نکتــه ی مهــمّ آن کــه ؛

در هر آیت از قرآن که در آن ذکر نامی از نام های خــدا ،

یا صفتی از صفت هـــای آن کردگار یکتــــــا است ،

یا اشــــــــارتــــــــــی فـــــــــــــرا ذات وی ،

یا کلمـــــــه ای از مــــــــــــــــدح او ،

و هرچــــــــه در عالَــــــــــــم پیـــــــــــدا است ؛

از آیـــــــــات و روایــــــــــاتِ قـــــــــدرت او ،

و صنــــــــایــــــع و عجـــــایـــبِ فطــــــــــرتِ او ،

آن ها همه در زیـــر این کلمــــه ی توحیـــــــــد است ،

پس این کلمـــــه ؛ خزینــــه ای است از علـــم ،

و قاعـــــــــده ای است از اصـــول دین ،

تا این که فرمود :

... وَ لِیَذَّکَّرَ أُوْلُواْ الأَلْبَابِ

تا عاقـــــلان پنــــــــــد گیـــــرنـــــــــد ،

زیـــــــرک دلان ، یادگار ستــــاننـــد ،

که ؛ خردمنــدان و هوشیــاران و زیرک دلان را ،

نــــزد خــداونــــــــد ، مقــــــــــدار است .

و نازیرکان ، نزد آفریدگار ، خـــوار ،

چه ؛ که از خداوند ، کسی پنــــــد پذیرد ؛

کـــــه دل با او دارد ، و از او شـــــــــــــرم دارد ،

و به خداوند کسی گِــرَوَد ؛

که نیـــــاز خـــــــــود به او دانــــد ،

و مهــــــــــر خــــــــــود را بر او نهـــــــــــد ،

که وی را شناسد و او را پیش چشم خویش دارد .

نگاهی به تفسیر ادبی عرفانی قرآن مجید ( 925 )                                                                            

ســوره 43 : ابراهیــم ( مـکّــی ـ 52 آیه دارد ـ جزء سیـزدهم ـ صفحه 255)

    ( قسمــت پــانـــزدهــــم )

نهانخانــه ی اَســـرار

جزء سیزد هــم صفحــه   (260 آیه 42 ) 

بسم الله الرحمن الرحیم  

وَلاَ تَحْسَبَنَّ اللّهَ غَافِلًا عَمَّا یَعْمَلُ الظَّالِمُونَ

إِنَّمَا یُؤَخِّرُهُمْ لِیَوْمٍ تَشْخَصُ فِیهِ الأَبْصَارُ

 تفسیـــر لفظـــی :

و خدا را از آنچه ستمکاران مى‏ کنند غافل مپندار جز این نیست که [کیفر] آنان را

براى روزى به تاخیر مى‏ اندازد که چشم ها در آن خیره مى‏ شود

 تفسیر ادبی و عرفانی :

آن ساعت که مظلوم از دست ظالم به رنـــــج آید ،

و از دردِ دل و ســــوزِ جگـــــــر به حــــــــقّ نـالـــــــــد ،

از آن نالـــــه و ســــــــوز ، زلـزلــــه در طبقات آسمان افتد ،

و مقرّبـــان درگاه در غلغلــــه آینــــد ،

و آن دعـــــــای مظلــــــــــوم ،

بر مثـــــالِ شـــــــــــراره ی آتش ،

سوی هــــــــــوا بر شود ،

و تا به حضرت بـــــاری تعـــــالی ،

هیــــچ چیــــــــز حجـــــــاب آن نشود ،

و خداوند جلَّ و علا فرماید ؛

به عــزّتـــــــم ســـــوگنـــــــــد ؛

که تـــو را از این پس یـــــــــاری خواهم کرد .

و حضرت مصطفی صلی الله علیــه و آله و سلّم فرمودند :

از دعای مظلـــــــــوم بترسید هرچند کافــــــــــر باشد ،

زیرا میان خداوند و مردم ستم دیده حجابی نیست .

از تفسیر این آیت عرض می کنیم :

خـــــــــداونــــــــدا ؛

ظلم آل یهــــــــود و آل سعـــــــــود از حــــــدّ بگذشت ،

آیا مظلومین فلسطین و یمن دعایی نمی کنند ؟

یا این که دعــای آنان را حجـــــابی است ؛

که مانــــع از رسیدن آن به آستان الوهیت گردیده ؟

و یا این که صـــلاح و مصلحت امت اســـــلام ؛

چیــــز دیگری است که ما نمی دانیم ؟

و یا این که صبــــر خداونــــدی آن قـــدر زیـــــاد است که ؛

بنــــــــدگان از درک آن عــاجــــــــــزنـــد ؟

و یا این که باید این ظلم ها آن قــدر زیـــاد شــــود ؛

تا سرتـــــــاســــر گیتـــــــــــی را فـــــــــرا گیـــــــــــــرد ،

آن گاه آخرین ذخیره الهی و تنها عصــــاره ی خلقت ؛

ظهور فرماید و جهان را از ظلــم و ستــم پـــــاک ؛

و حکومت عدل الهی را مستقر فرماید !

همچنان که وعده فرمـــــوده ای ؛

وَ لَقَدْ کَتَبْنَا فِی الزَّبُورِ مِن بَعْدِ الذِّکْرِ أَنَّ الْأَرْضَ یَرِثُهَا عِبَادِیَ الصّالِحوُن

( ایه 105 سوره مبارکه انبیاء )

نهانخانه ی اســـرار

بــــــــر در میکــــــده از روى نیــــاز آمده‏ ام

پیش اصحـــــاب طریقت ، به نمـــاز آمده ‏ام

از نهــــانخـــــانه اســــرار ، ندارم خبــــــرى

 به در پیــــــر مغـان صـــاحب راز آمــــــده ‏ام

از ســـــر کـــــــــوى تو رانـدند مرا با خوارى

با دلــــــى سوخته از بادیــه بـــــــاز آمده ‏ام

صوفى و خرقه خود ، زاهد و سجّاده خویش       

من سوى دیر مغان ، نغمـــــــه نـواز آمده ‏ام

با دلــــى غمــــــزده از دیـــر به مسجد رفتم

به امیدى هِلـــــــــه با سوز و گـــداز آمده ام

تا کنــــــــد پـــــــرتو رویت به دو عالم غوغــا

بــــرهــــر ذره ، به صد راز و نیــــــاز آمده‏ ام

( دیوان امام خمینی [ره] ص 138 )

نگاهی به تفسیر ادبی عرفانی قرآن مجید ( 924 )                                                                            

ســوره 43 : ابراهیــم ( مـکّــی ـ 52 آیه دارد ـ جزء سیـزدهم ـ صفحه 255)

    ( قسمــت چهـــــاردهــــم )

کعبـه دل

جزء سیزد هــم صفحــه   (260 آیه 37 ) 

بسم الله الرحمن الرحیم  

رَّبَّنَا إِنِّی أَسْکَنتُ مِن ذُرِّیَّتِی بِوَادٍ غَیْرِ ذِی زَرْعٍ  عِندَ بَیْتِکَ الْمُحَرَّمِ

رَبَّنَا لِیُقِیمُواْ الصَّلاَةَ فَاجْعَلْ  أَفْئِدَةً مِّنَ النَّاسِ تَهْوِی إِلَیْهِمْ وَارْزُقْهُم مِّنَ الثَّمَرَاتِ لَعَلَّهُمْ یَشْکُرُونَ

 تفسیـــر لفظـــی :

پروردگارا من [یکى از] فرزندانم را در درّه‏ اى بى‏ کشت نزد خانه محترم تو سکونت دادم

پروردگارا تا نماز را به پا دارند ، پس دل هاى برخى از مردم را به سوى آنان گرایش ده

و آنان را از محصولات [مورد نیازشان] روزى ده باشد که سپاسگزارى کنند

 تفسیر ادبی و عرفانی :

خداوند تبارک و تعالی در این آیت ؛

طریقِ توکّل و ترکِ اعتمادِ بر اسباب را ،

به بنـــــــدگان آموخت و بـــازنمـــــــــود که ؛

خود را در ســـایــه ی عنـــایت حــــقّ داشتــــن ،

بهتر است از سایه ی نعمت وی برای خود خواستن ،

کــه در هر حــــــــــــال ، نعمــت ، تابــــــع عنـــــایت است .

گــــــوینـــــــــد :

وقتی محمود غزنوی لشکریان خود را می نـــواخت ،

و هرکس را خلعتی فراخــــور حـــــال می داد ،

و همــــه ی مقصـــــــود او این بود ؛

تا ایـــــــاز آرزوئی کند و خلعتــــی خواهد !

ایـــاز همچنان کمر بستــه و به خدمت ایستــاده ،

و زبـــــان معارضـــــه بریــــــده ،

و همت از آن همه نعمت و خلعت پرداختـــه !

محمــــــــود گفت : ای غلام ؛

تو را از این همه مــال و نعمت آرزوئی بُــوَد ؟

ایـــــــاز خدمت به جــا آورد و تواضــــع کرد و گفت :

چون تــــــو هستی ، همـــــه ی جهــان از آنِ من است !

تا دل ز علایقــت یگانـــــه نشــــود

یک تیر ، تــو را سوی نشانه نشود

تا هر دو جهـــانت از میـــانه نشود

کشتی به سلامت به کرانه نشود

... فَاجْعَلْأَفْئِدَةً مِّنَ النَّاسِ تَهْوِی إِلَیْهِمْ ...

هرکس به یکبـــارگی به خدمــت حــــق پردازد ؛

عالَمیـــــان دل به محبــــت وی پردازنـــــد !

این دوستـــی ، اول از حـــــــقّ پیوندد ،

آن گاه به خلـــق ســــرایت کنــــــد .

که گفتــــــــه انـــــد :

یک ذرّه جمالِ محبتِ ازلی ،

در دیـــــده ی موســی نهــادنـــد ،

تا فرعون ، جــان و دل و دیده ی خود را ،

بر شــــاهـــــــــدِ آن ذرّه همی فشــانـــــــد ،

و شب و روز جـــــــــز این کار نــداشتــــــــــــــــی ،

که به دست خویش ، گهواره ی موسی را می جنباندی !

فصل طَـــــرَب

دست افشــــان به سر کـــوى نگار آمده ‏ام

پــــاى‏ کـوبان ز پـــى نغمـــه تــــــار آمــده ام

حـــاصـل عمــــر اگـــــــر نیْـــــم نگاهى باشد

بهـــــر آن نیـــم نگـــــــه ، با دل زار آمــــده ام

بـــــاده از دست لطیف تو در این فصل بهـار

جــان فـــزایـد که در این فصل بهـــار آمده ام

مطرب عشق کجا رفته ، در این فصل طرب

که به عشق و طربش بــاده گســار آمده ‏ام

در میخـــــانه گشایید که از مسلـــخ عشق

  بـــه هــــــواى رُخ آن لالــه عـــذار آمـــــده ‏ام

جـــــامه زهــــد دریــــدم ، رهـــم از دام بــلا

 بــــــاز رستم ، ز پى دیــــــدن یـــار آمـــده‏ ام

به تمـــــاشاى صفـاى رخت ، اى کعبـه دل

به صفــا پشت و سوى شهــر نگار آمده‏ ام

( دیوان امام خمینی [ره] ص 137 )

آه ! بازهم جمعه ای گذشت و مبعثی گذراندیم

و یـــــار نیـــامـــــــــد !

بیش از سه هزار جمعه را به انتظار گذراندم و یار نیـــامد !

آیا به راستی که ؛ بنــا نیست کنـــارش باشیــــم ؟

پس ؛ زمزمه دائمی مان را داشته باشیم

نگاهی به تفسیر ادبی عرفانی قرآن مجید ( 923 )                                                                                          

ســوره 43 : ابراهیــم ( مـکّــی ـ 52 آیه دارد ـ جزء سیـزدهم ـ صفحه 255)

  ( قسمــت سیــزدهــــم )

حیـات طیّـب 

جزء سیزد هــم صفحــه 259 ( آیه 27 ) 

بسم الله الرحمن الرحیم  

یُثَبِّتُ اللّهُ الَّذِینَ آمَنُواْ بِالْقَوْلِ الثَّابِتِ فِی  الْحَیَاةِ الدُّنْیَا وَ فِی الآخِرَةِ

وَ یُضِلُّ اللّهُ الظَّالِمِینَ  وَ یَفْعَلُ اللّهُ مَا یَشَاءُ 

 تفسیـــر لفظـــی :

خدا کسانى را که ایمان آورده ‏اند در زندگى دنیا و در آخرت با سخن استوار ثابت مى‏ گرداند

و ستمگران را بى‏راه مى‏ گذارد و خدا هر چه بخواهد انجام مى‏ دهد

 تفسیر ادبی و عرفانی :

تثبیت عـــارف آن است که ؛

وی را در دنیـــا زندگانی به استقــــامت دهد ،

زندگانی ای که دامن او را پــــــــاک دارد ،

چشــــــم او بیــــــدار ،

راه او راست ،

و مَــرکب او رهــــوار ،

تا آستــــانه ی مـــــــــرگ ،

همـــــواره پـاک و پـاک و پـــاک !

آن گاه زندگانیِ حقیقــــی آغــاز کنــد ،

و به حیــــــات طیّــــــب رسد ،

و از سایه ی انسانیّت و صفت کَنـــودی خلاصـــی یافتـــه ،

و به قــــــرارگاه عــــــــزّتِ خــــــود رسیـــــــــده ،

و شـــرف خود را بر فرشتـــگان ببینـــــــد !

نقل شده که پیامبر (ص) به یکی از صحابه فرمودند :

وقتی دو فرشتـه دیــــــدی که در گــور تــــو ظاهر شوند ،

چــــــــــه خــــــواهــــــــی کـــــــــــــرد ؟

گفت : آیا عقل من باقی است ؟

فرمودند : بلی !

گفت : پس پـــــــروا نــــــدارم !

از حضـــرت صــــــادق آل محمّــــد (ع) پرسیدند :

راجع به دو فرشتــه ی نکیــر و منکــــر چه می گوئیــد ؟

فرمودند : نکیــر و منکــــر بر قبـــــر کافـــــر آیند ،

و بر قبــــــــــــر مؤمــــن بشیــــــر و مبشّـــــــــر آینـــــد !

مَحــــــرَمِ اَســــــــــرار

هیچ دانــــى که مــنِ زار گرفتــــار تــو ام

با دل و جان ، سببِ گرمىِ بازار تــــــو ام

هر جفا از تــو به من رفت ، به منّت بخـرم

 به خــــدا یـــــار تو ام ، یارِ وفــــادار تو ام

تــــــــار گیسوى تـو آخر به کمندم افکنــد

 من ،اسیــر خـم گیسوى تـــو و تار تـو ام

بس کن اى جغد ، ز ویرانـه خود دم بربنــد

که در این دایره ، من نقطه پرگار تـــــو ام

عـــارفــان پرده بیفکنـده به رخسار حبیب

مـــــــن دیوانـــه ، گشاینده رخسار تــو ام

 عــاشقان سرّ سویداى تـــو را فاش کنند

پیش من آى که من محـــرم اسرار تــو ام

روى بگشــــــــاى بر این پیــر ز پــا افتــاده

تا دم مرگ به جان ، عاشق دیـــدار تــو ام

( دیوان امام خمینی [ره] ص 136 )

ستـاره ای بدرخشید و مــــاه مجلس شد

دل رمیـــده ی مــــا را انیس و مونس شد

نگار من که به مکتب نرفت و خط ننوشت

به غمزه مسئله آموز صد (هر) مدرّس شد

بعثت رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم

که آغاز شکفتن گل های امید و نجات است بر همگان مبـــــارک باد