نگاهی به تفسیر ادبی عرفانی قرآن مجید ( 917 )                                                                          

ســوره 43 : ابراهیــم ( مـکّــی ـ 52 آیه دارد ـ جزء سیـزدهم ـ صفحه 255)

  ( قسمــت هفتــــم )

رَوِشِ دینـداری

جزء سیزد هــم صفحــه 257 ( آیه 12 ) 

بسم الله الرحمن الرحیم  

وَ مَا لَنَا أَلاَّ نَتَوَکَّلَ عَلَى اللّهِ وَ قَدْ هَدَانَا سُبُلَنَا  

وَ لَنَصْبِرَنَّ عَلَى مَا آذَیْتُمُونَا وَ عَلَى اللّهِ فَلْیَتَوَکَّلِ الْمُتَوَکِّلُونَ

 تفسیـــر لفظـــی :

و چرا بر خدا توکل نکنیم و حال آن که ما را به راه ‏هایمان رهبرى کرده است

والبته ما بر آزارى که به ما رساندید شکیبایى خواهیم کرد

و توکل‏ کنندگان باید تنها بر خدا توکل کنند

 تفسیر ادبی و عرفانی : [2]

آورده انـــــــــد که :

عارفی ؛ زاهــــدی را در بیابــــان دیــــد ،

گفت : چـــــــه می کنـــــــی ؟

گفت : قــــدم در تــوکل درست می کنم !

گفت : عمرِ خود را در عمرانِ باطنت تلـــف کردی ،

پس ؛ فنــــای تــو در توحیـــــدت کجا است ؟

نقـــل کرده انـــــــد :

یکی از صحابه ی رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلّم) بیمــــــار شد ، او را گفتند :  

طبیب بیاوریم تا تو را درمـــــان کند ؟ گفت : طبیب مرا دید و گفت : من هرچه اراده کنم انجام می دهم ،

ولی تو باید صبـــــــــر داشتـــه باشی !

این آیت به ما می آموزد که :

 باید بر رنـــــج شکیبـــــا بود ،

و بر اذیّــــــــت صبــــــــــــــــر داشت ،

که تحمـــــل کـــــردنِ درد ، از توکّـــــل است ،

که هرکس بر رنــــــج ها صبــــــــر نماید و ننــالـــد ،

او را ، هم مقـــام متوکلان است ، هم مقــــام صابـــران !

و در روشِ دین داری ، از این دو مقـــــــــام ، عزیــــــــزتر نیابی !

در اخبــــار آمـــــده است که :

موسی (ع) را علتی (بیماری) پدید آمد ، طبیبان گفتند : داروی این علت فلان چیز است ، موسی گفت : دارو نخورم تا خدا خود عافیت فرستد و شفـــا دهد ، علت بر او دراز گشت ، گفتند ای موسی ؛ این داروی تجربه شده اگر به کار بندی در آن شفـــــــا باشد ، موسی نشنید و دارو نخورد ، تا از مصــــدرِ جــــلال ، وحی آمد که : ای موسی ؛ اگر تو دارو نخوری من شفـــــا ندهم ، موسی دارو بخورد و شفـــــا یافت ! چرا که ؛ همان کس که درد را آفریده ، دارو را هم آفریده ، و خداوند دوست دارد تا بندگان از اسباب استفاده نمایند ! که او خود سبب ساز است .

آن گاه موسی را چیـــزی در دل آمد که ؛ بــــارخدایــــــا ؛ این چون است ؟ وحی آمد که : ای موسی ؛ تو چونی ؟ مپرس و اســـرار سنّــــت مـــا را مجــــوی ، که کس را به اســـــرار الاهیّت مـــــا راهی نیست ، و گفتن چـــــون و چــــــــــرا روا ، نــــــــه !

و بازهم همچنــــان انتظـــــــــــــــــار !

انتظار تا زمان فرو ریختن پایه های کاخ های ظلم و استبداد

تا کرملین و سفید و پکن و لندن و رُم

تحت فرمان تـــو آید بشود خاضع قُم

نگاهی به تفسیر ادبی عرفانی قرآن مجید ( 916 )                                                                             

ســوره 43 : ابراهیــم ( مـکّــی ـ 52 آیه دارد ـ جزء سیـزدهم ـ صفحه 255)

    ( قسمــت ششــــم )

ثمـره ی تـوحیــد

جزء سیزد هــم صفحــه 257 ( آیه 12 ) 

بسم الله الرحمن الرحیم  

وَ مَا لَنَا أَلاَّ نَتَوَکَّلَ عَلَى اللّهِ وَ قَدْ هَدَانَا سُبُلَنَا  

وَ لَنَصْبِرَنَّ عَلَى مَا آذَیْتُمُونَا وَ عَلَى اللّهِ فَلْیَتَوَکَّلِ الْمُتَوَکِّلُونَ

 تفسیـــر لفظـــی :

و چرا بر خدا توکل نکنیم و حال آن که ما را به راه ‏هایمان رهبرى کرده است

والبته ما بر آزارى که به ما رساندید شکیبایى خواهیم کرد

و توکل‏ کنندگان باید تنها بر خدا توکل کنند

 تفسیر ادبی و عرفانی :

توکل نشانِ یقین است ،

و مــــــایــــــه ی ایمـــــان ،

و ثمـــــره ی تـــوحیــــــــــد ،

و آن را دو وجـــــــــه است :

یکی توکّلِ عــــام ، برای کاسبــــانِ امّت ،

و دیگری توکّلِ خاصّ ، برای راضیــانِ حضـــرت ،

توکّلِ عــــام آن است که ؛

از راه اسبـــــــــاب برنخیــــزی ،

و از کسب و تجـــــارت و فــــلاحت ،

که سنّت شریعت است دست برنـــداری ،

و در همان حال ، تنها اعتمــــاد بر کسب نکنی ،

و روزی را از اسباب نبینی ! بلکه از سبب ساز دانی ،

و اعتمـــاد جــــز بر فضـــــــــل او نکنی ،

و حرکات و اسباب و نیرو و توانائی را از دادِ او بدانی ،

و البتــــه در این توکل ، اسبــــاب در میان دیدن روا است ،

لیکن به اسبـــــاب مانـــــــدن ، خطــــا است !

که گفتــــــه انـــــد :

سببِ ندیدن ، نادانی است ،

اما با سبب ماندن ، شرک است .

بهشت در میان ندیدن ، بی شرعی است ،

اما با بهشت مانــــــــــدن ، دون همّتی است !

بنابراین باید به شدت مواظب باشیم !

از روی احکام شریعت ، اگر کسی در غاری نشیند ؛

که راهِ گــــذرِ مــــــردم بر او نبوَد ،

و در آن جـــا آب و گیــــاهی هم نباشد ؛

در آن حال و در آن جـــــا ، توکل حـــرام است ،

که در هلاک خویش قـــدم برداشتـــــه ،

و فرمـــــــانِ حقّ در اقســـــامِ روزی ،

و انواعِ خلــق را ندانستـــــــــه است !

آورده انـــــــد که :

در بنی اسرائیل ، زاهدی از شهر بیرون شد ، و در غاری نشست ، که توکل می کنم تا روزیِ من به من برسد ! یک هفته برآمد ، و هیچ روزی پدید نیامد ، و به هلاکت نزدیک گشت ، به پیغمبرِ روز ، پیغام آمد : که آن زاهــــــد را گوی ؛ به عزت من سوگند ؛ تا به شهر نروی و در میان مردم نشوی ، تو را روزی ندهم ! پس به فرمان حق ، به شهر باز آمد ، و آسایش ها آغاز کرد ! از هر جانبی کسی تقرّبی می کرد و چیزی می آورد ! در دلِ وی افتاد که این چه حال است ؟ پاسخ شنید که : تو می خواستی به زهــــد خویش ، حکمت مـــــا را باطل کنی ، ندانستی که من روزیِ بندگان را از دست یکدگر دهــــم دوست تر دارم ! تا از قدرتِ خویش ، تو بنـــــــــدگی کن ، و کار روزی گمــــــاری را به مـــــا واگـــــــــذار !

در هواى دوست

من در هواى دوست ، گذشتم ز جان خویش

 دل از وطــــــن بریدم و از خانــــدان خویش

در شهر خـــــویش ، بود مرا دوستان بسى

 کردم جـــدا ، هواى تـو از دوستــان خویش

من داشتم به گلشن خـــــــود ، آشیـانه‏ اى

آواره کــــرد عشق تـــو ام ز آشیان خویش

مى‏ داشتم گمان که  تــــو با من وفــا کنى

ورنه ، برون نمى‏ شدم از بوستـــان خویش

( دیوان امام خمینی [ره] ص 133 )

السلام علیک یا مولای یا اباصالح المهدی

این جمعه هم گذشت و نیامدید آقـــا !

شاید ما همچنـــــان سرگــــــرم دنیـــا و زنـــــدگی خویشیم

ولی هر روزه برای تعجیل در ظهـــــــــور مبارکتــــــان

دعــــای فــــــرج بر لب داریـــــــم

 نگاهی به تفسیر ادبی عرفانی قرآن مجید ( 915 )                                                                           

ســوره 43 : ابراهیــم ( مـکّــی ـ 52 آیه دارد ـ جزء سیـزدهم ـ صفحه 255)

( قسمــت پنجــــم )

کلیـد دارانِ خـزائـن

جزء سیزد هــم صفحــه 256 ( آیه 7 )

بسم الله الرحمن الرحیم

قَالَتْ رُسُلُهُمْ أَفِی اللّهِ شَکٌّ فَاطِرِ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ یَدْعُوکُمْ لِیَغْفِرَ لَکُم مِّن ذُنُوبِکُمْ

وَ یُؤَخِّرَکُمْ إِلَى أَجَلٍ مُّسَمًّى قَالُواْ إِنْ أَنتُمْ إِلاَّ بَشَرٌ مِّثْلُنَا تُرِیدُونَ أَن تَصُدُّونَا

عَمَّا کَانَ یَعْبُدُ آبَآؤُنَا فَأْتُونَا بِسُلْطَانٍ مُّبِینٍ

 تفسیـــر لفظـــی :

پیامبرانشان گفتند : مگر در باره خدا ، پدید آورنده آسمان ها و زمین ، تردیدى هست ، 

او شما را دعوت مى‏ کند تا پاره ‏اى از گناهانتان را بر شما ببخشاید ، و تا زمان معینى شما را مهلت دهد ،

گفتند شما جز بشرى مانند ما نیستید ، مى‏ خواهید ما را از آنچه پدرانمان مى ‏پرستیدند باز دارید ،

پس براى ما حجتى آشکار بیاورید

 تفسیر ادبی و عرفانی :

تا سرمه ی عنایت ،

با میِـــــل هــــــــدایت ،

در دیــده ی تــــــــو نکشد ؛

آیات و رایاتِ قــــدرت او نبینی !

و عجایب و بدایعِ فطرت او نشناسی !

رســــــــولان نیز خـــود در شگفـــت شدند ،

که آیــــا در آفـــــــرینش ، کسی باشـــد کـــــــه ؛

در یگانگی و یکتــــائیِ خداونـــد شـــکّ داشتـه باشد ؟

پس از آن که آن همه دلیــل های کلّی و جزئی ،

بر بی همتـــــــائیِ او گواهی دادند ؟

مـــــرد باید که بوی تـانــــد بُـــرد

ورنه عالم پر از نسیـم صباست !

لیکن چون زهر افعی بر جان بیچاره ای مستولی گردد ؛

هــــــــزار خــــروار تریـــــــــاق ، ســـود نکنـــد !

آفریدگار زمیــــن و زمــان ،

کردگار جهان و جهانیـــان ،

بی نیـــــــاز از طاعت بندگان ،

تا ننمــایـــــد نبینــــــی !

تا نخـــوانَـــــــد نــــروی ،

می خواند شما را که باز آئیــد ،

می فرماید : درگاه ما را لزوم گیرید ،

چون می دانید که جز من خداوندی نیست ،

از من آمــــــــــرزش خواهیــــد ؛

که ما را از آمـرزیدن گنـاهـــان باکی نیست !

عیب خـــود عرضـــــه کنیـــــد ؛

که ما را از معیوب پذیرفتن عــــار نیست ،

بنــــده را به گنــــــاه گرفتـــن انتقـــــام است ؛

و ما را با بنــــــدگان انتقـــــــــــام نیست ،

شیطان دشمن شما است ؛

از او دوری کنیـد ،

او را دشمـــــن دارید ،

فـــرمـــان او مبــــریـــــد ،

دعـــوت او را اجــــابت نکنیــــد ،

او خود ، خرمـــن سوختــــــــه است ،

تـــو را سوختــــه خرمن خواهد ،

تا تو را با خود به دوزخ بَرَد !

خداونــــد تبارک و تعالی همه را به بهشت می خـــوانَد ،

لکــن تا خـــود کـــه را شایستــــه ی قبـــــول دانــد ،

و بــــــار دهد و مقبول حضرت بی نیــاز گــردد !

آنان که به درگاه بی نیازی پذیرفتـه شدند ،

پرچم سعـــادت و رایت اقبـــال ،

بر درگاه سینــــه ی آنان نصب گردد ؛

و کلیـــد خزانـــه های نیکوئی ها و خوبی ها ،

در کــفِ با کفــــایت آنـــان نهـــــد !

و دیواری از پنــاه به گِرد روزگار آنان کشد ،

تا صولت دعوت شیطان ، به دل آنان راه نیابد ،

آن گاه جمال بی نهایت ، بر دل ایشان تجلّی کند ،

و از یک جانب ، عنــــایت شریعت ، او را مــــــدد دهد ،

و از جانب دیگر ، جلال حقیقت حــــقّ ، او را نـــوازش دهد ،

پس چه عجب باشد اگــر بنــــــده ای با این عنـــایت و رعـایت ،

مقبــــول آستــــــــان قـــــدسِ الهیّــــت شود ؟

همه مشکلات مــــــا

ناشی از غیبت طولانی مولایمان

محبــوب دل هـا و منجی انســـان هـا

حضرت حجـة ابن الحســــن المهــــدی(عـــج) است

پس برای تعجیــــل در فـــرج مبارکشان زیـــاد دعا کنیم

برای سلامتی و خشنودی امـــام و مقتــــدا و مولایمان

 قائـم آل محمّـــــد (ص)

و برای تعجیل در فـــرج مبــــارکشان

دو رکعت نماز مخصوص و یکصد صلوات

ولی کَــــــــی ؟ کــدام جمعـــــه ؟

نگاهی به تفسیر ادبی عرفانی قرآن مجید ( 914 )                                                                           

ســوره 43 : ابراهیــم ( مـکّــی ـ 52 آیه دارد ـ جزء سیـزدهم ـ صفحه 255)

  ( قسمــت چهــارم )

وَعـده ی ملاقــات

 جزء سیزد هــم صفحــه 256 ( آیه 7 ) 

بسم الله الرحمن الرحیم  

وَ إِذْ تَأَذَّنَ رَبُّکُمْ لَئِن شَکَرْتُمْ لأَزِیدَنَّکُمْ وَ لَئِن کَفَرْتُمْ إِنَّ عَذَابِی لَشَدِیدٌ 

 تفسیـــر لفظـــی :

و آن گاه که پروردگارتان اعلام کرد که اگر واقعا سپاسگزارى کنید

[نعمت] شمارا افزون خواهم کرد و اگر ناسپاسى نمایید قطعا عذاب من سخت ‏خواهد بود

{وَإِنْ تَعُدُّوا نِعْمَةَ اللَّهِ لَا تُحْصُوهَا إِنَّ اللَّهَ لَغَفُورٌ رَحِیمٌ} [النحل:18].

 تفسیر ادبی و عرفانی :

شُکرِ نعمت ، نعمتت افــزون کنــد

کفـــر ، نعمت از کَفَت بیــرون کنــد

اگر اســــلام را سپــــــــــاس گــــزاردیــــد ؛

من ایمـــــــــان شمـــــا را افــــزایش دهـــــــم ،

و اگــــــــر شکــــــر ایمــــــــان کــردیـــــــد ؛

احســــــان شمـــــــــا را بیفــــــــزایـــــــــــــم ،

و اگر احســان را سپــــــاس گـــزاردیــــــد ؛

معــــرفـــت شمـــــــا را زیـــــــــــــاد کنـــــــم ،

و اگر شکـــر معــــرفت به جــــــــا آوردید ؛

وصـــــــال و قــــــرب را زیــــــادت گــردانـــــم ،

و اگر سپـــــــاس آن دو را گـــــزاردیــــــــــد ؛

مشــاهــــــدت و دیـــــــــدار را بیفـــــزایــــــــم ،

و اگر آن چه را به شمــــــــا دادم شکـــــــــر گزاردیـــــد ؛

آن چه را از ملاقــــــات خود وعـــــده داده ام زیــــــادت کنـــم !

داود نبی (ع) گفت :

خــــدایــــــا ؛ چگونه تــــــــو را شکـــــــر کنــــم ؛

که شکر من تجدیـــــد منّتـــــی است از تـــــو بر من ؟

ندا رسید : ای داود ؛ الآن مـــــــرا شکـــــــــر گــــــزاردی !

سِـــرّ ِ عشــق

بــــا کــــــه گویم غم دیوانگى خود ، جز یار ؟

از که جویم ره میخــانه ، به غیر از دلــــدار ؟

ســرّ عشق است که جــز دوست نداند دیگر

 مــى‏ نگنجد غــم هجـــران وى ، اندر گفتـــار

نــــو بهـــــــار است ، درِ میکـــده را بگشاییــد

نتـوان بست در میکـــــده در فصـــــل بهــــار

بــــاده آرید در این فصل ، بـــــه یــاد سـاقى

 نســـــزد رفت به گلــزار بدین حـــال خمــــار

خَم زلفـــــــى بگشــا ، اى صنــم باده فروش

 حـــاجت این دل غمگیـــن به ســـر زلف برآر

روز میلادِ مهین عاشــــق یــار است ، امروز

مـــــــددى کن ، سر خُــــم را بگشا بر ابرار

حالتــــــــى رفت ز دیدار رُخش بر مستــان

مى‏ نگویم به کسى ، جز صنم بــاده گسار

( دیوان امام خمینی [ره] ص 121 )

نگاهی به تفسیر ادبی عرفانی قرآن مجید ( 913 )                                                                            

ســوره 43 : ابراهیــم ( مـکّــی ـ 52 آیه دارد ـ جزء سیـزدهم ـ صفحه 255)

  ( قسمــت سوّم )

پیمــان دوستــی

جزء سیزد هــم صفحــه 255 ( آیه 5 ) 

بسم الله الرحمن الرحیم  

وَ لَقَدْ أَرْسَلْنَا مُوسَى بِآیَاتِنَا أَنْ أَخْرِجْ قَوْمَکَ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ

وَ ذَکِّرْهُمْ بِأَیَّامِ اللّهِ إِنَّ فِی ذَلِکَ لآیَاتٍ لِّکُلِّ صَبَّارٍ شَکُورٍ

 تفسیـــر لفظـــی :

و در حقیقت موسى را با آیات خود فرستادیم [و به او فرمودیم] که قوم خود را از تاریکی ها

به سوى روشنایى بیرون آور و روزهاى خدا را به آنان یادآورى کن که قطعا در این [یادآورى]

براى هر شکیباى سپاسگزارى عبرت هاست

 تفسیر ادبی و عرفانی :

                          ای محمّــــــد ؛

ما موسی را همان فرمودیم که تـــو را می فرمائیم ،

همه را گفتیم ؛ چــراغ دعـــوت بیفروزید ،

و مـــــردم را از تاریکی های شکّ و تردیــــد ؛

به روشنـــــائیِ یقیـــــن بخوانید ،

و از تاریکیِ نادانـــی به روشنـــائیِ دانــائی آرید .

... وَ ذَکِّرْهُمْ بِأَیَّامِ اللّهِ ...

                             ای محمّــــــد ؛

به یـــادشـــان آور آن روزگار که ؛

شما نبـــودیـــد و من شما را بــودم !

من بی شمـــــا کار شمـــــا را بساختــم ،

و پیمــــــــان دوستــــی ببستـــــــم ،

و رحمت از بهر شمــــا بر خود نبشتـــم ،

[می دانیم که همه ی روزهـــــا روزهای خــــــدا هستند ، ولی این که خداوند تبـــارک و تعــــالی به پیامبـــــر خود امر می فرماید که مردم را به روزهای خــــــدا تــــذکّــــــر بده ! و روزهــــای خــــــدا را به یادشــــــان آور ! چه علت دارد ؟ و منظور چه روزهایی است ؟ شاید برخی مفسران گرانقدر کمتر به این موضوع اهمیت داده باشنـــد ، ولی بعد از انقلاب اسلامی ایران ، اهمیت ایام الله ( روزهــای خـــــدا ) توسط رهبر کبیر انقلاب و بنیانگزار فقید جمهوری اسلامی ایران حضرت امام خمینی ( قُدِّسَ سُرُّهُ ) به کـــــرّات بیان گردید ، همه ی روزها روزهای خدا هستند ولی برخی ایام از فضیلت و اهمیت خاصّی برخوردارند که سایر روزها از چنین امتیــــــــازی برخوردار نیستند ! در تقویم ما مثلاً روزهای 22 بهمن 1357 و 12 فروردین 1358 و 9 دی 1388 از اهمیت و امتیـــــاز خاصی برخوردارند ، در تقویم شرعی و مذهبی ما نیز روزهایی همانند بعثت و هجرت ، ولادت و شهـــــــــادت ، غدیـــــــر و عاشـــــورا ، .... از اهمیت خاصی برخوردارند ، و این روزهــــای بــــــزرگ را ایّــــــام الله می خوانیــــــم . ]

الهـــــــــی ؛

آن روز کجا بازیابم که تو مرا بودی و من نبـــودم !

تــــا بــه آن روز نرســـــم ، میـــــــــان آتــش و دودم !

اگر به دو گیتـــــی آن روز را بــــــازیـــابـــم ، بر ســـودم !

و اگـــــــــر بـــــــودِ تــــــو خود را دریابــــم ، خود خشنــودم !

خــــدایــــــــــا ؛

من کجـــا بودم که تــــــــــو مــرا خوانـــــــدی ؟

من نه منــــــــم ، که تــــــــــو مـــــرا مانــــــــــدی !

الهـــــــــی ؛

مـــــــران کسی را که خــــود خـــوانـــــدی !

آشکار مکـــن گنـــــــــاهی را که خـــود پوشاندی !

کــــریمــــــــا ؛

خــود برگرفتـــی و کسی نگفت که بــردار !

اکنـــون که برگرفتـــــی ، وامگــــــذار !

و در سایه ی لطف خود نگهــدار !

و جز به فضــل و رحمت خـــود مسپـــــار !