نگاهی به تفسیر ادبی عرفانی قرآن مجید (725 )                                                                                    

ســوره 7 : اعـــراف ( مکّی ـ 205 آیه دارد ـ جزء هشتم ـ صفحه 151 )

( قسمــت بیست و یکـم )

میــوه ی آزادی

 ( جزء هشتــم صفحه 157 آیه 57 ) 

بِســـمِ اللّهِ الـرَّحمــنِ الــرَّحیــم

وَ  هُوَ الَّذی یُرْسِلُ الرِّیاحَ بُشْراً بَیْنَ یَدَیْ رَحْمَتِهِ حَتّى  إِذا أَقَلَّتْ سَحاباً ثِقالاً سُقْناهُ لِبَلَدٍ مَیِّتٍ

فَأَنْزَلْنا  بِهِ الْماءَ فَأَخْرَجْنا بِهِ مِنْ کُلِّ الثَّمَراتِ کَذالِکَ نُخْرِجُ  الْمَوْتى لَعَلَّکُمْ تَذَکَّرُونَ

تفسیـــر لفظـــی : 

او همان کسى است که بادها را به عنوان بشارت ، در پیشاپیش (باران) رحمتش مى فرستد ، تا ابــــــر هاى سنگیـــن بار را (بر دوش) کشند ، (سپس) ما آن ها را به سوى زمین هاى مـــــرده مى فرستیم ، و بوسیله آن ها ، آب (حیات بخش) را نازل مى کنیم ، و با آن، میـــــوه هاى گوناگـــــــون (از خاک تیره) بیرون مى آوریم ، این گونه (کهزمین هاى مرده را زنده کردیم) مردگان را (نیز در قیامت) زنده مى کنیم ، شاید (با توجه به این مثال) متذکّر شوید.

تفسیر ادبی و عرفانی :  

جون نسیــــــم از جانب قـــــربت دمد ؛

و باد گرم از هـــــوای فردانیّت وَزَد ،

بنــــــــدگی ، آزادی شـــــــود ،

و غم ها همه شادی شود ،

خائف در کشتیِ خـوف به ساحل امن رسد ،

راجی در کشتیِ طمــــــع به ساحل عطــــا رسد ،

عاصی در کشتیِ ندامــــــت به ساحل توبــــــه رسد ،

و موحّد در کشتیِ توحیـــــــــد به ساحل تفـــریـــــــــد رسد .

... سُقْناهُ لِبَلَدٍ مَیِّتٍ ...

از آسمان باران آمد ،

زمین مــــــرده زنده شد ،

گُـــــــل و گیــــاه پدیـــــد آمد ،

از خزینه ی قدرت باران رحمت آمد ،

و دل هــــای پژمـــــــرده بدو زنـــــــــده گشت ،

یکی را که تخم ندامــت کاشتند ،

و آب توفیـــــــــــــق دادند ، زاهـــــــــــد گشت ،

یکی را که تخم عنـــایــت کاشتند ،

و آب رعایـــــــــت دادند ، تائــــــــــب گشت ،

و یکی را که تخم هیبت کاشتند ،

و آّب تعظیــــــم دادند عـــــــــــارف گشت !

شیخ انصــــــاری گوید :

خـــدایـــــا ؛

آب عنــــایت تــــــــــــــو ، به سنــــــــگ رسید ،

سنــــــــــــــــگ ، بــــــــــار گــــــرفت !

از سنــــگ ، میــــــــوه رُست !

میوه طعم و مزه گرفت .

پـــروردگارا ؛

یــــــــاد تـــــو دل ها را زنــــــده کــــــــــرد ،

و تخـــــــــم مِهـــــــــــــــر افکنـــد ،

و درخت شــــــادی رویانید ،

و میـــــوه ی آزادی داد ،

چون زمین نـــرم باشد ،

و تربت خوش و طینت قابــــــل ،

از آن تخم ، جز شجره ی طیبـه نروید ،

شجـــره طیّبـــه از آدم (ع) تا خاتم (ع) [ کلیک کنید ]

و جــز عطــــــــــــر عهـــــــــد بیـــرون ندهد ،

اگر جز آن باشد ، جز شجره ی خبیثـه از آن نروید !

آن کس که به زعم خویش عارف باشد

غـوّاص به دریــــای معــــارف باشـــــد

روزی اگـــر از حجــــــــــاب آزاد شـــود

بینــــد که به لاک خــویـش واقف باشد

[ دیوان امام خمینی (ره) ص 206 ]

نگاهی به تفسیر ادبی عرفانی قرآن مجید (724 )                                                                                       

ســوره 7 : اعـــراف ( مکّی ـ 205 آیه دارد ـ جزء هشتم ـ صفحه 151 )

( قسمــت بیستـم )

محضـر خـدا

سـرای معبـــود

 ( جزء هشتــم صفحه 157 آیه 56 ) 

بِســـمِ اللّهِ الـرَّحمــنِ الــرَّحیــم

وَ لاتُفْسِدُوا فِی الْأَرْضِ بَعْدَ إِصْلاحِها وَ ادْعُوهُ خَوْفاً وَ طَمَعاً

إِنَّ رَحْمَتَ اللهِ قَریبٌ مِنَ الْمُحْسِنینَ 

تفسیـــر لفظـــی : 

و  در زمین پس از اصلاح آن فساد نکنید، و او را با بیم و امید بخوانید.

(بیم  از مسوولیت ها، و امید به رحمتش ) و نیکى کنید زیرا رحمت خدا به نیکوکاران  نزدیک است

 تفسیر ادبی و عرفانی : 

مصطفی (ص) فرمودند :

احســــــــــــــان آن است که :

خدا را چنان پرستش کنی مثل آن که او را می بینی !

پس اگر او را نبینی ، او تو را می بیند !

این خبر اشارت است به :

ملاقات دل با حــــــقّ ،

و معارضه ی سِـــرّ با غیــب ،

و مشاهده ی جان با الله ،

و در آن خبـــر ، ترغیب بنده بر اخلاصِ در عمل است ،

و کوتــــــــاه کردن اَمَـــــــــــل (آرزو)

و وفا کردن به پذیرفته ی روز میثــــــاق و عهــــد (قالــوا بلی) ،

و چون دانی که او تـــو را می بینــــــد ،

پس دل با او دار ، و در اعمال خود مخلِص باش ،

که : عالَــــم محضـــــــــر خـــــــــدا است ،

پس در محضـــر خـــــدا معصیت نکـــن

آن دیده که او را دید ، به دیدنِ جز او کَی پردازد ؟

آن جان که با او صحبت یافت ، با آب و خاک چند سازد ؟

خو کرده در حضـــرت مشاهـــدت ، مذلّت دوری چند برتابد؟

والی در شهر خویش ، در غربت چند عمر به سر آرَد ؟

چون هیبـــتِ دیــده وریِ حقّ موجــــود است ،

از ملامت منکــــــــــر چه بــــــــــــاک ؟

در خدمت ســـرای معبــــود کوش نه در آب و خاک !

که هیبتِ اطلاع حــــق ، سیـــــــــل است ،

و پسندِ خلـــــق ، خاشــــــاک !

برای سلامتی و خشنودی امـــام و مقتــــدا و مولایمان

 قائـم آل محمّـــــد (ص)

و برای تعجیل در فـــرج مبــــارکشان

دو رکعت نمـــاز مخصوص و یکصد صلوات

نگاهی به تفسیر ادبی عرفانی قرآن مجید (723 )                                                                                     

ســوره 7 : اعـــراف ( مکّی ـ 205 آیه دارد ـ جزء هشتم ـ صفحه 151 )

( قسمــت نوزدهـم )

چشمـه هـــای دل

 ( جزء هشتــم صفحه 157 آیه 55 ) 

بِســـمِ اللّهِ الـرَّحمــنِ الــرَّحیــم

أُدْعُوا رَبَّکُمْ تَضَرُّعاً وَ خُفْیَةً إِنَّهُ لایُحِبُّ الْمُعْتَدینَ

 تفسیـــر لفظـــی : 

پروردگار خود را (آشکارا) از روى تضرع ، و در پنهانى  بخوانید ،

(و از تجاوز دست بردارید که) او متجاوزان را دوست نمى دارد .

 تفسیر ادبی و عرفانی :   

                                     مصطفی (ص) فرمودند :

             دعا ، عین عبادت است ،

دعا ، خواندن است یا خواستن ،

اگر خواندن است عین ثنــــــــــا است ،

اگر خواستن است بنده را ســـــــــزا است ،

هر دو عبــــــادت است و نجـــــات را وسیلت ،

در خبر است که :

آدم (ع) سال ها بر زلّت و لغزش خویش زاری کرد و تضرع نمود ،

جبرئیــــــــــل به خـــــــــــدا عرض کرد : خــــــدایــــــــــا ؛

تضرع آدم را می بینی و زاری او را می شنوی ،

هیچ روی آن دارد که عذرش بپذیری ؟

و خستگی وی را مرهم نهی ؟

فرمـــــــــان آمـــــــــد :

ای جبرئیــــــــــل ؛ آدم را به ما گـــذار ؛

که اگر نه این تضرّع و زاری از وی دانستمی ،

خود ، زلّت (لغزش) بر او قضــــا و حکم نکردمی !

لغزش بر وی قضــــــا کردم که دانستم چون در مانَد ؛

زبــــان بـــــــــه تضــــــــــرّع و دعــــــــا گشــــــــــایـــــــــد !

و من دوست دارم که بنـــــــده بنـــــــــالـــــــــد و در من زارَد !

از شرایط قبول دعا ؛

یکی لقمه ی حلال است ،

که مصطفی (ص) فرمودند :

غذایت پاک دار تا دعایت قبول شود .

دوم ؛ بیداری و هوشیاری است ،

که به دل حاضــــــر و از غفلــــــــت دور ،

که فرمـــود :

خداوند دعای کسی که دلِ بازیگوش و غافل دارد نمی پذیرد !

سوم ؛ خوف و طمع بیم و امید ،

که فرمــــــــود :

او را از بیـــــم و از طمــــــع و از امیــــــــد بخوانید ،

و خوف و طمع در این جا به معنی خـــــــوف و رجـــــــاء است ،

و آن تضرع و خیفه به معنی اخــــلاص و صــــــدق است ،

و آن ها بر مثـــال چهــــــــار چشمــــــــه اند ،

که خداونــــــــد در دل ها گشاده ،

تا این چشمه ها روانند و روشن ؛

دل آبــــــــادان است ،

و ایمان بر جای و دعا مستجاب ،

اگر این چهار جوی از دل وا ایستد

و چشمه ها خشک شود ؛ دل مرده گردد ،

و اشک از چشم ، و ذکر از زبان ، و مهر از دل ،

همه وا ایستد ! و از وی طاعت نرُویَد ،

و ایمـــــــــان نیاید ، و چنان شود که گویند :

آن دل که تو دیدی همه دیگرگون شد

وان حوض پر از آب همه پر خــون شد

وآن باغ پر از نعمت چون هامــون شد

وآن آب روان ز بــــاغ مــا بیـــرون شد

نگاهی به تفسیر ادبی عرفانی قرآن مجید (722 ) 

ســوره 7 : اعـــراف ( مکّی ـ 205 آیه دارد ـ جزء هشتم ـ صفحه 151 )

( قسمــت هیجدهـم )

مِهــر و دیــدار

 ( جزء هشتــم صفحه 157 آیه 54 )

بِســـمِ اللّهِ الـرَّحمــنِ الــرَّحیــم 

إِنَّ رَبَّکُمُ اللهُ الَّذی خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ فی سِتَّةِ أَیّامٍ ثُمَّ اسْتَوى عَلَى الْعَرْشِ

یُغْشِیالَّیْلَ النَّهارَ یَطْلُبُهُ حَثیثاً وَ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ وَالنُّجُومَ مُسَخَّراتٍ بِأَمْرِهِ

أَلا لَهُ الْخَلْقُ وَ الْأَمْرُتَبارَکَ اللهُ رَبُّ الْعالَمینَ

تفسیـــر لفظـــی :

پروردگار شما ، خداوندى است که آسمان ها و زمین را در شش روز [شش دوران ] آفرید ،

سپس بر عرش (قدرت) قرار گرفت (و به تدبیر جهان پرداخت) ، با (پرده تاریکِ) شب ،

روز را مى پوشاند ، و شب به سرعت ، در پى روز مى آید ، و خورشید و ماه و ستارگان را آفرید ،

که مسخّر فرمان او هستند . آگاه باشید که آفرینش و تدبیر (جهان) ، از آن او (و به فرمان او) است !

پر برکت و بى زوال است خداوندى که پروردگار جهانیان است.

تفسیر ادبی و عرفانی :  

رَبّ نام پروردگار جهانیان است

که پاک است و بی همتا ،

و داور بی چون چرا ،

و نیالوده به هیچ ناسزا ،

پیدا است خود را به درستی ،

پیدا است خود را به هستی ،

پیدا است دل را به دوستی ،

اول ربّ گفت که نصیب همه ی مردم است ،

سپس الله گفت که نصیب عارفان و صدّیقان است ،

ربّ ؛ آرام دهنده ی دل نیک مردان ،

الله ؛ تصــــــاحب کننــــــــــده ی جـــــــــــان عارفان ،

ربّ ؛ دهنده ی نعمت به خواهندگان ،

الله ؛ دهنــــــــــــــده ی مهـــــر به دل دوستـــــــــان ،

ربّ ؛ نعمت دیــــدار بر مؤمنان ریزد ،

الله ؛ دیـــدار عارفـــان را با چـــــــــــــــراغ درافروزد .

گویند : مهــــر و دیــــــــــدار زمانی به هم رسیدند ؛

مهـــــــــر ، دیــــــــــدار را گفت :

تو چون نـــــــــوری که جهان افروزی ،

دیـــــــدار ، مهــــــــــر را گفت :

تو چون آتشــــــی که عالم ســــــــوزی ،

دیـــــــدار  گفت :

من چون جلـــــــــوه کنم غمان از دل برکنم ،

مهــــــــــر گفت :

من دلی را که برو رخت افکنـــــــــم غارت کنم ،

دیـــــــدار  گفت :

من تحفــــه ی مؤمنـــــانم ،

مهــــــــــر گفت :

من شورنـــــده ی جهـــــــــانم .

دیـــــــدار  بهره ی کسی است که

او را به صنـــــایــــــــع بشناسد ،

نه از صنــــایــــع به او پی ببرد !

مسکین کسی است که او را به صنایع شناخت !

بیچــــــــاره او که خـــدا را از بهـــر نعمت دوست داشت ،

بیهــــــــــوده او که وی را به جهـــــد خـــــود جستجـــو کرد !

کسی که خدا را به صنایع شناسد او را به بیـــم و طمـــع پَرَستَد ،

کسی که او را برای نعمــــــت دوست دارد ، روز محنـــــــت برگــــردد ،

او که به خویشتن جوید ، نایافتــــــــــه ، یافتــــــــــه پندارد !

اما عــــــــــــــارف او را به نـــــــــــــــور او شناسد ،

از شعـــــــــاع وجــــــــود او عبـــارت نتواند ،

در آتش مهــــــر می سوزد و از نــــــــــاز باز نمی پردازد !

عرش خـــــــــــدا بر آسمــــان معلوم است ،

و عرش او بر زمیـــــــن ، دل دوستان است ،

عرش آسمان را فرشتگان بر می دارند ،

و عرش زمین را خداوند خـــــود برداشتـــه ،

و به فرشتگان باز نگذاشته !

عرش آسمان ، منظـــور فرشتــــگان است ،

و عرش زمیــــــــن ، منظور خـــــدای جهــــان است .

   نگاهی به تفسیر ادبی عرفانی قرآن مجید ( 721 )                                                                                      

ســوره 7 : اعـــراف ( مکّی ـ 205 آیه دارد ـ جزء هشتم ـ صفحه 151 )

( قسمــت هفدهـم )

عطــر وصـــال

( جزء هشتــم صفحه 156 آیه 46 )

بِســـمِ اللّهِ الـرَّحمــنِ الــرَّحیــم

وَبَیْنَهُما حِجابٌ وَ عَلَى الْأَعْرافِ رِجالٌ یَعْرِفُونَ کُلاًّ بِسیماهُمْ

وَ نادَوْا أَصْحابَ الْجَنَّةِ أَنْ سَلامٌ عَلَیْکُمْ لَمْ یَدْخُلُوها وَ هُمْ یَطْمَعُونَ

تفسیـــر لفظـــی :

ودر میان آن دو [بهشتیان و دوزخیان] حجابى است ، و بر «اعراف» مردانى هستند

که هر یک از آن دو گروه را از چهره های شان مى شناسند ، و بهشتیان راصدا مى زنند

که : درود بر شما باد !  امّا داخل بهشت نمى شوند ، در حالى که امید آن را دارند.

تفسیر ادبی و عرفانی :  

چه مردانند ایشان که خداوند آنان را مـــــردان خواند !

مردانی که بـــــاد عنایت و نسیـــــــم رعایـــــت ،

از جانب قربت ، ناگاه بر ایشان گذر کرد !

شمالی باد چون بر گل گذر کرد

نسیـــــم گل به باغ اندر اثر کرد

چون نسیم عنایت بر ایشان گذر کرد ،

دل هاشان به نــــور معـــرفت روشن کرد ،

و جان هاشان به عطـــر وصـــال خوشبو ساخت ،

و سرهاشان به صیقــــــل عنــــــایت درخشـــــان کرد ،

و به جمع همّت و حُسن سیــــــرت ایشان را برخوردار کرد ،

تا به یک بارگی همت از خلق برداشتند ،

 و با مِهـــــر حق پرداختنــــــــد .

مشتاق تو در کوی تو ، از شوق تو سرگردان

از خلق جـــدا گشته ، خرسنـــد به خلقان ها

از سـوز جگر چشمی چون حلقه ی گوهر ها

وز آتش دل آهی ، چون رشتــه ی مرجان ها

... یَعْرِفُونَ کُلاًّ بِسیماهُمْ ...

لاجـــــــــرم ربّ العــــــــــــزة ،

ایشان را بر اســـــرار و احوال بنـــدگان اِشراف داد ،

و در عقبی بر منـازل و درجات مؤمنان جای داد ،

و مقام آنان را بالای مقام خلایـــق قرار داد ،

تا همه را داننــــد ، و کس ایشان را نداند !

همـــه را شناسنـــــد و کس آن ها را نشنــــاسد ،

هرکس را نشانی است ، و نشان ایشان بی نشانی است !

هرکس به صفتی در خود بمانده ، و صفت ایشان در بی خودی است !

دوزخیان در قید مخالفت از حق بازمانده ،

و بهشتیان در بهشت به خوشیها آرمیده ،

و ایشان را بر همه مُشرِف گردانیده !

شیخ انصاری گفت :

الاهــــــــــی ؛

چه زیباست ایـــام دوستان تو با تو ،

و چه نیکوست معاملت ایشان در آرزوی دیدار تو !

چه خوش است گفتگوی ایشان در راه جستجوی تو !

چه بزرگوار است روزگار ایشان در سرِ کار تو !

رسم است که میزبان بهنگام آمدن مهمان با لبخند به استقبال می آید،

و موقع رفتن نیز با لبخنــــدی دیگر او را بدرقـــــه می نماید ،

و اینک نیز روز بدرقه است و لبخند خـــــــــدا !

زندگی تان همیشه با لبخند خدا باشد.