نگاهی به تفسیر ادبی عرفانی قرآن مجید ( 943 )                                                                                

ســوره 15 : حجـــر ( مـکّــی ـ 99 آیه دارد ـ جزء چهــاردهم ـ صفحه 262 )

  ( قسمــت هفتـــــم )

اوج عظمت و اصـالت

( جزء چهارد هــم صفحــه 263 آیه 26 )

بسم الله الرحمن الرحیم

وَلَقَدْ خَلَقْنَا الإِنسَانَ مِن صَلْصَالٍ مِّنْ حَمَإٍ مَّسْنُونٍ

   تفسیـــر لفظـــی :

و در حقیقت انسان را از گلى خشک از گلى سیاه و بدبو آفریدیم

   تفسیر ادبی و عرفانی :

خــداونـــد آدم را از پنــــــــج چیــــــز آفــریــــــــد :

از گِــل و آب و آتـش و روشنـــــــائی و بـــــاد !

و حکمت آن در این است که ؛

خداوند همه ی خلق را از یک جنس آفرید :

فرشتـــگان را از نـــــــــــور ،

جـــنّیــــان را از نـــــــــــــار ،

مرغــــان را از بــــــاد و آب ،

و حشــرات را از خـــــــاک ،

و آبــزیــــان را از آب آفرید ،

و هر یک را از جنســـی مفــــرد و جــــــدا خلـــــق کـــــرد ،

و آدم را از همــــــــه ی این اجنــــــاس آفـــریـــــــــد !

و او را تکـــــــــــریـــــــم و تشــــــــــریــــف داد ،

تا بر همـــــــه ی مخلـــــــوقِ خــداونـــــــد ،

فضیلت و برتــــــری داشتــــه باشد ،

و همه را مسخّـــــر او گردانیـــد ،

تا او بر همـــه مسلّط باشد ،

که فــرمــــــــــود :

وَ لَقَدْ کَرَّمْنا بَنِی آدَمَ وَ حَمَلْناهُمْ فِی الْبَرِّ وَالْبَحْرِ و فَضَّلْنَاهُمْ عَلَی کَثِیرٍ مِمَّنْ خَلَقْنَا تَفْضِیلاً

 ( آیه 70 سوره مبارکه اسرا )

در میان موجودات عالم ، انسان ویژگى‌‌‏هاى منحصر به خود را دارد ،

 هم از لحاظداشتن نیروهاى عظیم فکرى و مادى

و هم از لحاظ داشتن قابلیت تکلیف و رسیدن به مقام قرب الهى ،

 موجـــــــــودى برتـــــــــــر است.

در آموزه‌‌های قرآنى ، انسان را در اوج عظمت و اصالت مى‌‌‏بینیم ،

و مشاهده مى‌کنیم که انسان در میان موجودات عالم ، موجودى با ارزش و شاه‌‌کارى گرانبها است.

 این ارزش تا جایى است که خداوند در قرآن پس از ذکر مراحل خلقت انسان ،

به خود تبریک مى‏ گوید : « فَتَبارَکَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخالِقِینَ »

 و در چندین مورد انسان را مسجود ملائک معرفى مى‌‌‏کند

و در آیه مورد بحث نیز کرامت ، شرافت و فضیلت فرزندان آدم را یادآوری می‌نماید.

خدای متعال در این آیه چهار ویژگى براى انسان برشمرده است.

1 ـ فرزندان آدم را کرامت بخشیدیم :

منظور از این کرامت ، عظمت انسان در داشتن فکر و اندیشه و استعدادهاى گوناگونى است که مى‌‏تواند به وسیله آن در طبیعت تصرّف کند و براى خود زندگى بهترى بسازد، همچنین انسان ، قدرت انتخاب و خود آگاهى دارد.

2 ـ آنها را در خشکى و دریا بر مرکب‌‏ها حمل کردیم :

انسان براى حمل و نقل و مسافرت‌‏هاى خود ، موجودات دیگر را استخدام مى‌‏کند ، در خشکى چارپایان و وسایط نقلیه گوناگون و در دریا کشتى‌‏ها [ و در هوا ، هواپیماها ] را به خدمت گرفته است .

3 ـ آنان را از چیــــزهاى پاکیــــــزه روزى دادیم :

خوراک انسان نیز نسبت به حیوانات دیگر، برترى خاصى دارد و او براى خود، خوراک‌‏هاى متنوّع و لذیذى مى‌‏سازد و از میوه‏ ها، سبزى‌‏ها و گوشت‌‏هاى گوناگون بهره مى‌‏برد.

4 ـ آنها را بر بسیارى از آفریده‏‌هاى خود برتـــــــــــرى دادیم :

این ویژگى ازمهم‏‌ترین ویژگی‌های انسان است ؛

زیرا مربوط به فضیلت معنوى انسان در رسیدن به کمالات نفسانى و پاداش‌‏هاى الهى است

نماهائی از موزه مردم شناسی بجنورد

نگاهی به تفسیر ادبی عرفانی قرآن مجید ( 942 )                                                                                           

ســوره 15 : حجـــر ( مـکّــی ـ 99 آیه دارد ـ جزء چهــاردهم ـ صفحه 262 )

  ( قسمــت ششـــــم )

نشانــه ی سعــادتِ

  ( جزء چهارد هــم صفحــه 263 آیه 21 )

بسم الله الرحمن الرحیم

وَ أَرْسَلْنَا الرِّیَاحَ لَوَاقِحَ فَأَنزَلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَسْقَیْنَاکُمُوهُ وَ مَا أَنتُمْ لَهُ بِخَازِنِینَ

   تفسیـــر لفظـــی :

و بادها را باردار کننده فرستادیم و از آسمان آبى نازل کردیم

پس شما را بدان سیراب نمودیم و شما خزانه‏ دار آن نیستید

   تفسیر ادبی و عرفانی :

هنگام بهــــار که نظر حــقّ به جهــــان رسد ،

و عالَـــــــــم به نــــــــــــاز آیـــــــــد ،

بــادهـــا پیونـــد ها را بگشایند ،

و بنــــد های بربستــــه را برگشایند ،

رگ هـــــای درختــــــان را دهان بـــاز کنند ،

تا شاخــه هـــای آن از راه رگ هـــا ،

آب کشنـــــــد و میـــــــــوه دهنــــــــــــد .

هم چنین خــداونـــــد به نظر مهــــر و محبت ،

به دل بنــــــده ی مؤمــــــــن بنگَــــــرَد ،

بــــــــادِ عنـــــــایت فـــرو گشاید ،

راه شنیدن و طاعت کردن بر او بگشاید ،

تا شایستــــه ی قبـــول موعظـــــت گردد ،

و به تــــوبـــــه و انــابتِ حــقّ بــــــــاز گـــــردد ،

و راغب در خدمت مشغول عبــادت شود ،

و پیوستـــه به ذکــــر حــقّ مــداوم ،

و بر قهـر نفس ، مواظب باشد .

چون بـادِ فضــل و کَــرَم بر دل عارفــان وزد ؛

آنان را از هــــواجس نفســــــــــانی ،

و هوس های شیطانی برهانــد ،

و در دل آنها اعتماد به حق ،

و اعتصـــام به خـــــدا ،

و انقطاع از غیــر خـــــدا برویاند .

نشانـــه ی سعـــادتِ بنــــده آن است کـــــه ،

از وزیدن گاهِ توفیقِ بــادِ عنــایت درآید ،

اَبـــــــر معاملت فراهــــــم آوَرَد ،

پس آن ابــــــــــــر ؛

به دریــای عیــن الیقیــن فــــرو شود ،

آبِ نـــــدامـــــــت برگیــــــــرد ،

برقِ اطلاعت بدرخشد ،

رعــــــــدِ ارادت بنـــالــــــد ،

بـــارانِ فکـــــــــــرت ببــــــــــــارد ،

زمیــــنِ دل از آن بــــــاران ، زنــده شود ،

و با نفسی مُــــرده و دلی زنــــــــده به حـــقّ ،

زبـــــانـــــــی گـشـــــــاده به ذکــــــــــــر ،

و جانی زنــده به مهــــر ، پدیــــد آرَد .

چنــــــــان کــه فرمـــــــــود :

23 ـ وَ إنَّا لَنَحْنُ نُحْیِی وَ نُمِیتُ وَ نَحْنُ الْوَارِثُونَ

و بى‏ تردید این ماییم که زنده مى‏ کنیم و مى‏ میرانیم و ما وارث [همه] هستیم

مــــا دل های عارفان را به مشاهدت ، زنده می داریم !

پس تـــــن شان را به مجاهـــدت می میـــرانیـــم .

پس بـــــدان ای جوانمــــــــرد کــه :

نفسِ امّــــــــــــاره ، حجــــــــاب دل است ،

تا این حجـــــــــاب در پیش دل است ،

دل از مشاهدت محــروم است ،

همین که نفس ، از روی مجاهـــدت ،

بر وفـــــقِ شـــریعـــت کشتــــه گــــردد ؛

زنــــــــدگیِ دل آغــــــــاز شــــود ،

و هــدایت در رســـــــــد ،

و مشاهدت در پیوندد ،

کـــه خــــــداونــــــــد فرمــــود :

ما مریدان را با ذکــــــــر ، زنــــــده می داریم ،

و عارفـــــــان را با هجـــــــــــر می میرانیـــم !

نگاهی به تفسیر ادبی عرفانی قرآن مجید ( 941 )                                                                                            

ســوره 15 : حجـــر ( مـکّــی ـ 99 آیه دارد ـ جزء چهــاردهم ـ صفحه 262 )

  ( قسمــت پنجـــــم )

خـزینـه هـای خـداونــد

  ( جزء چهارد هــم صفحــه 263 آیه 21 )

بسم الله الرحمن الرحیم  

وَإِن مِّن شَیْءٍ إِلاَّ عِندَنَا خَزَائِنُهُ وَ مَا نُنَزِّلُهُ إِلاَّ بِقَدَرٍ مَّعْلُومٍ 

   تفسیـــر لفظـــی :

و هیچ چیز نیست مگر آن که گنجینه‏ هاى آن نزد ماست

و ما آن را جز به اندازه ‏اى معین فرو نمى‏ فرستیم

   تفسیر ادبی و عرفانی :

خزینــــــــه های آب و بــــاران ،

که اصـــلِ همــه ی چیـــــز ها است ،

و مایـــــه همــــــه ی نبــــاتــات است ،

همه و همه به نــــــزد مــــــــــــــا است ،

یعنی در حکــم و فرمــان مــــــا است ،

و همـــــه مقــــــــدور مـــــا است ،

در نگاه اهــل معـــرفـــت ؛

خزینــــه های خداونــــــــد در زمیــــن ،

دل های مؤمنــان و سِـرّ های عارفان است ،

و در آن خزینـــه ها دُرّ های شب افــــروز ،

و ودیعت هـــــــــای گـــــران مایـــــه است ،

که بعضی به لطایف علـــم آراستـــــه ،

و آن دل هـــــــای عـــالمــــــــــــان است ،

بعضی به حقایق عقــــل نگاشتــــــه ،

و آن دل هــــــای مؤمنــــــــــــــان است ،

و برخی به بدایــــــعِ سِــرّ پرداختــــه ،

و آن دل هـــــــای عـارفـــــــان است .

و نشان آن خزانـــــه ها آن است که :

درخشندگی آن گوهر ، بر اعضاء بنده تابد ،

تا همگیِ آن به خدمت خـــداونــــــــد پــــردازد ،

یعنی ؛ شب ، نمـــــاز گـــــــزارد ، و روز ، روزه دارد ،

و پیوستـــــه دلش به طاعـــــــــت می گراید ،

و به خیــــــــر و نیکی می شتــــابــد ،

از شُبهَت ، پــــــــــاک بُــوَد ،

و از حـــــــــــرام ، دور ،

در حــــلال ، زاهــد ،

از گذشتــــه ، به درد ،

و در حــــال ، به اندیشه ،

و در باقـیِ عمـــــــر ، لـــرزان ،

تن در اشتیـــاق ، سوزان ،

دل به دوست ، نازان ،

و جان در دوست ، خنــــــــدان .

الهــــی ؛

از جُــود تــــــــو هر مفلسی را نصیبی است ،

و از کَرَم تــــــــو هر دردمنــــــدی را طبیبی است ،

از سعتِ رحمت تــــــــو ، هرکسی را بهــــــره ای است ،

و از بسیاریِ بخشش تــــــــو ، هر نیازمندی را قطــــــره ای است ،

بر سر هر مؤمن ، از تــــــــو تــــاجـــی است ،

و در دل هــــر محبّ ، از تــــــــو سـراجی است ،

هر شیفتــــه ای را با تــــــــو ســـــر و کاری است ،

و هـــــــر منتظــــری را آخــــــر ، روزِ دیــــــداری است .

پس مـــا را که سال هـــاست منتظـــــرِ ولــــیّ تــــــــو ایم

کَـــــــی روزِ دیــــــــــــداری است ؟

   نگاهی به تفسیر ادبی عرفانی قرآن مجید ( 940 )                                                                                        

ســوره 15 : حجـــر ( مـکّــی ـ 99 آیه دارد ـ جزء چهــاردهم ـ صفحه 262 )

  ( قسمــت چهــارم )

آفتــابِ تـوحیــد

 ( جزء چهارد هــم صفحــه 263 آیه 16 )

بسم الله الرحمن الرحیم

وَ لَقَدْ جَعَلْنَا فِی السَّمَاء بُرُوجًا وَزَیَّنَّاهَا لِلنَّاظِرِینَ

   تفسیـــر لفظـــی :

و به یقین ما در آسمان برجهایى قرار دادیم و آن را براى تماشاگران آراستیم

خرمشهـــــر را صــدام با کمک کـدخــدا اشغــال کرد

و در سوم خرداد خـــــــــدا آن را آزاد کرد

   تفسیر ادبی و عرفانی :

بــرج هــای آسمــــان ، ستـــارگاننــــــد ،

که خداونــــد آن ها را به قــدرت خویش آفریـده ،

و آسمــــــــان را به آن ها نگاه داشتــه ،

و دیدِگاه آدمیـــــــــان کــــــــرده ،

هم چنین دل های عارفـــــــان را به لطف خویش ،

به ستـــارگانِ معـــرفــت و مـــــــــاهِ دانش ،

و آفتـــــــابِ توحیــــــــد آراستــــــه ،

و نظرگاه خود ساختــه است .

و رسول الله صلی الله علیه و آله و سلّم فرموده اند :

خداونـــــد در دستــگاه آسمــــــــان ها ،

به دل های شمـــــا می نگرد ،

و چون شیطان قصــد آسمـــان کند ،

تا استــــــــراق سمـــــــع نماید ،

به آتش سوزان شهـاب ثاقب رانده می شود ،

و چـــون قصـــدِ دلِ بنــــــــــده ی مــؤمـــن کنـــد ؛

وسوســــه ی او به آتش دانش و معـــرفت بســــوزد !

20 ـ وَ جَعَلْنَا لَکُمْ فِیهَـــــا مَعَایِشَ وَ مَن لَّسْتُمْ لَــــهُ بِرَازِقِیــــنَ

و براى شما و هر کس که شما روزى‏دهنده او نیستید

در آن وسایل زندگى قرار دادیم .

اسبــاب عیش هر گروهی مختــلف است ؛

چنان که عیش مریــــــدان ،

به یُمن اقبـــــال خداونــــــد است ،

و عیـش عـــارفــــان ،

به لطف جمــال محبـــــوب است ،

و عیش موحّــــــــدان ،

به کشف جــلال معبــــــود است ،

و همه ی آن ها مربوط و وابستــه به خود او است ،

و هرکسی را از فضـل خداوند بهـــره ای است ،

و او از آراستـــــن به کارهـــــای خویش ،

و آرایش شدن به جمـــال خویش ، منــــزّه است .

میلاد با سعادت چهارمین خورشید آسمان امامت و ولایت

حضرت علی ابن الحسین ، زین العابدین و سیدالساجدین (ع)

مبــــــــــــارک

نیــم غمـــزه

پــــروانــــــــه وار بر در میخــانـــــه ، پـــر زدم

دربستــــه بــــود بـــا دل دیـــــوانــــه در زدم

خــــــوابم ربــــود ، آن بت دلــدار تــا به صبــح

چــون مــرغ حـق ، ز عشق ، ندا تا سحـر زدم

دیــــدار یـــــار گـــر چه میسّـــــــر نمـى شود

مـــن در هــــواى او ، به همـــه بــام و بر زدم

در هــــر چـــه بنگــرى ، رخ او جلـــوه ‏گــر بُوَد

لــــوح رُخش به هــــر در و هـــر رهگـــذر زدم

در حــــال مستــى ، از غــم آن یــــار دلفـریب

 گاهى به سینه ، گاه به رُخ ، گـه به سر زدم

جـــان عزیـــــز من ، بت من چهــــره بـــاز کرد

طعنــــه به روى شمس و بــه روى قمــر زدم

یارم به نیـــم غمــــزه چنان جان من بسوخت

کــــآتش به ملک خـــاور و هــــم ، بــاختـر زدم

( دیوان امام خمینی [ره] ص 141 )

نگاهی به تفسیر ادبی عرفانی قرآن مجید ( 929 )                                                                                            

ســوره 15 : حجـــر ( مـکّــی  ـ 99 آیه دارد ـ جزء چهــاردهم ـ صفحه 262 )

  ( قسمــت ســــوّم )

ودیعــه گاه اســرار

 ( جزء چهارد هــم صفحــه 262 آیه 9  ) 

بسم الله الرحمن الرحیم  

إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّکْرَ وَإِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ

   تفسیـــر لفظـــی :

بى‏ تردید ما این قرآن را به تدریج نازل کرده ‏ایم و قطعا نگهبان آن خواهیم بود

میلاد علمدار نهضت حسینی

حضرت اباالفضل العبّـــاس (ع) مبــارک

     تفسیر ادبی و عرفانی :

اشارت است به نشر بساط توقیــــر قـــــرآن ،

و اظهار شرف و عزت آن به نزد خداونــــد ،

قرآنی که یادگار دل مؤمنــــان است ،

و مونس جـــــــــان عارفــــــان ،

و مایه دلجوئی دوستــــان ،

و آسایش مشتـاقــان !

دل های مؤمنان بدان آراستــه ،

عیــــوب ایشـــان بـــدان پوشیـــــده ،

دیــن ایشـــــان بدان کوشیــــده ،

سعادت آنان از آن جوشیده !

پیروزی و سرافرازی در آن نهفتـــه است ؛

و مـــــــا خـــــــــود آن را نگاهـبــــــــانیــــــــم .

گروهی را عقیده بر این است که ؛

 نگــــــــــاه داری قـــــــــــــــرآن ،

به خوانـدن و تدبّــر در آن و عمــل به آن است ،

که دل هـــای قــــرآن خوانــــانِ مدبّـــــر ،

خزانـــــه ی کتـــاب خـــــدا است !

و خداونــد تبــارک و تعالی ؛

حقّ حافظان و نگاهدارانِ قـــرآن را تبــاه نمی کنــد ،

چرا که ؛ ضایــــع کردن پاداش حافظــان قــرآن ، 

ضایــــع کردن خود کتـاب شـــریف است .

پس ؛ بشارتی بزرگ باد خوانندگان قرآن و دانایانِ آن را ، 

بـــرای آن کــــه اطــــــــــوارِ طینــتِ ایشـــــــان ، 

خـــــزانـــــــه ی آیــات قـــــرآن است ،

و دل آنان ودیعـــه گاه اســرار و عـزّت قـــرآن !

و معلــوم است که مــرواریـــــد تا در صــــدف است ؛

آن صــــــدف به علت عـزّت مـرواریــــــد ، عـزیــــــز باشد !

و از خطــــــر ایمـــــــن و از آفـــــــات ضیـــــاع در امــــان است !

گنـــج نهـــان

بــر در میـکــــده با آه و فغـــــــــان آمــده ‏ام

 از دغـــل‏بــــــــازىِ صوفى به امـان آمده ‏ام

شیخ را گـــــو کــه درِ مــدرسه بربند که من

 زیـن همـــه قال و مقال تو ، به جان آمده ‏ام

سَرِ خـُــــــــم باز کــن اى پیـر که در درگه تو

 با شعف ، رقص کنان دست فشان آمـده ‏ام

گـرهـى بـــــاز نگــردد ، مگر از غمــــــزه یــار

بـــر درش بـــا تــــن شوریـده ، دوان آمده ‏ام

همه جا خانه یار است که یارم همه جاست

پس ز بتخانه سوى کعبـه چه سان آمده ‏ام ؟

راز بگشــــا و گــــــــره باز و معمـــــا حل کن

کــــه از این بادیه ، بى تــــاب و توان آمده‏ ام

تــــا کــه از هیچ کنم کوچ به سوى همه چیز

بــــوالهوس در طمـــع گنــــج نهــان ، آمده ‏ام

( دیوان امام خمینی [ره] ص 140 )

السلام علیک یا مولای یا اباصالح المهدی

این جمعه هم گذشت و نیامدید آقـــا !

شاید ما همچنـــــان سرگــــــرم دنیـــا و زنـــــدگی خویشیــم

ولی هر روزه برای تعجیل در ظهـــــــــور مبارکتــــــان

دعــــای فــــــرج بر لب داریـــــــم