نگاهی به تفسیر ادبی عرفانی قرآن مجید ( 714 )                                                    

ســوره 7 : اعـــراف ( مکّی ـ 205 آیه دارد ـ جزء هشتم ـ صفحه 151 )

( قسمــت یازدهـم )

شِکوَه ز بیـــــــداد

 ( جزء هشتــم صفحه 153 آیه 29 ) 

بِســـمِ اللّهِ الـرَّحمــنِ الــرَّحیــم

قُلْ أَمَرَ رَبِّی بِالْقِسْطِ وَ أَقیمُوا وُجُوهَکُمْ عِنْدَ کُلِّ مَسْجِدٍ

وَ ادْعُوهُ مُخْلِصینَ لَهُ الدِّینَ کَما بَدَأَکُمْ تَعُودُونَ

تفسیـــر لفظـــی : 

بگو : پروردگارم امر به عدالت کرده است ، و روى خویش را در هر مسجد

( و به هنگام عبادت) به سوى او کنید ، و او را بخوانید ،

و دین (خود) را براى او خالص کنید ، (و بدانید) همان گونه که در آغاز شما را آفرید ،

بار دیگر در رستاخیز) باز مى گردید.

تفسیر ادبی و عرفانی:

خداوند در این آیت ،

مبانیِ خدمت و معالمِ معاملت و حقایقِ معرفت را جمع کرد ،

مؤمنان را از اخلاق پسندیده آگاه فرمود ،

و نیکو پرستیدن خدا و نیکو زیستن با خلق را تلقین کرد ،

و به شناختِ اسبابِ رضایِ خود گرامی داشت ،

و این آیت از جوامعِ کلمه است ،

که پیغمبر (ص) فرمودند :

اُوتِیتُ جَوامِعَ الکَلِمَ مرا کلمه های جامع دادند .

معنی قسط  ، داد است که می گوید :

خداوند مرا به داد می فرماید ،

یعنی در معاملات ، هم با حق ، هم با خلق ، و هم با نفس ، باید عدالت کرد .

داد با حق ؛

امر و نهیِ او را به کار داشتن و در همه حال به قضاء او رضا دادن است .

داد با خلق ؛

با خلق زیستن و در معاملات انصاف داشتن است .

داد با نفس ؛

با او مخالفت کردن و او را در میدان مجاهدت داشتن ،

و ریاضت کشیدن و درهای شهوات بر وَی بستن است !

داد در معامله آن است که :

راست ستانی و راست دهی !

و نیکوئی آن است که :

خشک ستانی و چرب دهی !

داد آن است که :

جزای نیکی را نیکی دهی و جزای بدی را بدی دهی !

ولی نیکوئی آن است که بدی را ببخشی ! 

و نیکوتر آن که بربخشش بیفزائی !

از غم دوست در این میکــده فریــــاد کشم

دادرس نیست که در هجر رُخَش داد کشم

داد و بیـــداد که در محفل مــا رندی نیست

که بَـرَش شِکوَه بَـرَم داد ز بیـــــــداد کشم

شادیـــم داد ، غمــم داد ، و جفا داد و وفـا

با صفـــا منّت آن را کــه به مـــن داد کشـم

عاشم ، عاشق روی تــــــو ، نه چیز دگـری

بار هجران و وصـــالت به دل شـــــاد کشم

در غمت ای گُل وحشی من ای خسرو من

جور مجنـــون ببرم تیشه ی فرهـــاد کشم

مُردم از زندگیِ بی تـــــو که با من هستی

طرفه سرّی است که باید بَرِ استاد کشم

ســال ها می گذرد ، حادثـــــه ها می آید

انتظار فَـــرَج از نیمــه ی خـــــرداد کشم !

[ دیوان امام خمینی (ره) ص 154 ]

آجَرَکَ الله یا مولای بِمُصِیبَة جَدِّکَ اَمیــــــــرالمؤمنین علیـه السلام

اَللهُمَّ عَجِّــل لِوَلِیِِّــکَ الفَـــرَج

نگاهی به تفسیر ادبی عرفانی قرآن مجید ( 713  )                                                      

ســوره 7 : اعـــراف ( مکّی  ـ  205  آیه دارد  ـ جزء هشتم  ـ  صفحه 151 )

( قسمــت دهـم )

رازدارِ اســـــرار

 ( جزء هشتــم صفحه 152 آیه 23 ) 

بِســـمِ اللّهِ الـرَّحمــنِ الــرَّحیــم

قالا رَبَّنا ظَلَمْنا أَنْفُسَنا وَ إِنْ لَمْ تَغْفِرْ لَنا وَ تَرْحَمْنا لَنَکُونَنَّ مِنَ الْخاسِرینَ

تفسیـــر لفظـــی : 

گفتند: پروردگارا ! ما به خویشتن ستـــــــم کردیم ؛

و اگر ما را نبخشى و بر ما رحم نکنى ، به یقین از زیانکاران خواهیم بود.

تفسیر ادبی و عرفانی :

پس از آن که فرمان آمد که ای آدم ؛

قدر این نعمتِ بی رنج و بی کـَــدّ را ندانستی ،

اکنون به سرای محنت رَو ،

و به شـــــدّت کــار کـُـــــن ،

و تخـــم کار ، و رنــــــج بر ، و صبـــــــر کن ،

آدم گفت :

ما به خود ستــــــم کردیم ( ظَلمتُ نَفسِی ) ،

این همه خوار است اگر روزی ما را بر این درگه بار است !

آن گاه همی به درد دل بنالید ،

و نیاز و عجز خود بر کف حسرت نهاد و گفت :

خــــدایــــــا ؛

اگر زاریم ، در تو زاریدن خوش است ،

و اگر نالیم ، در تو نالیدن درخور است ،

خــــدایــــــا

از خاک جز خطا چه آید ؟

و از علت جز جفــــــا چه آید ؟

و از کریـــــــم جز وفـــــــــا چه آید ؟

خــــدایــــــا

تو گنج درویشانی ،

و زاد مضـطـــــــــــــرّانـــی ،

مایــــــــه ی رمیـــــــــــــــدگانـــــــی ،

دستگیــــــــــــر درمـــــــــانـــــــــدگانـــــــــی ،

چون می آفریدی جوهر معیوب می دیدی و بر می گزیدی ،

و با عیــــب می خــریــــــــــدی ،

برگرفتی و کس نگفت برگیــــــــــر !

اکنـــــــــون که برگرفتــــــــی مگـــــــذار !

و در سایــــــــه ی لطـــــــف می دار ،

و جز به فضل خود مسپار !

گر آب دهی نهـــال ، خود کاشته ای

ور پست کنی بنـا ، خود افراشته ای

من بنده همانم که تــــو پنداشته ای

از دست مَیَفکَنَـــم چو برداشته ای !

آید آن روز که خــــــاک ســـر کــویش باشم

ترک جان کرده  و آشفتـــــه ی رویش باشم

ساغــــر روح فــــــــزا از کـف لطفش گیــرم

غافل از هر دو جهـان بسته ی مویش باشم

سر نهم بر قدمش بوسه زنـــــان تا دم مرگ

مست تا صبــــح قیـــــامت ز سبویش باشم

همچو پروانه بسوزم برِ شمعش همه عمــر

محـــو چون مَی زده در روی نکــویش باشم

رسد آن روز که در محفـــل رنـدان سرمست

رازدار همــه اســــــرار مگــــــــویش باشـم

یوسفــــم گر نزنـــــــد بر ســــرِ بالینــم سر

همچو یعقـــوب دل آشفتــه ی بویش باشم

[ دیوان امام خمینی (ره) ص 153 ]

سالروز شهادت مولا امیرالمؤمنین علیه السلام تسلیت

نگاهی به تفسیر ادبی عرفانی قرآن مجید ( 712  )                                                     

ســوره 7 : اعـــراف ( مکّی  ـ  205  آیه دارد  ـ جزء هشتم  ـ  صفحه 151 )

( قسمــت نهـم )

آدم و تازیــانه ی عتــاب

( جزء  هشتــم  صفحه 152 آیه  20  ) 

بِســـمِ اللّهِ الـرَّحمــنِ الــرَّحیــم

فَوَسْوَسَ  لَهُمَا الشَّیْطانُ لِیُبْدِیَ لَهُما ما وُورِیَ عَنْهُما مِنْ  سَوْآتِهِما

وَ قالَ ما نَهاکُما رَبُّکُما عَنْ هذِهِ الشَّجَرَةِ إِلّا  أَنْ تَکُونا مَلَکَیْنِ أَوْ تَکُونا مِنَ الْخالِدینَ

تفسیـــر لفظـــی : 

سپس شیطان آن دو را وسوسه کرد، تا آنچه را از اندامشان پنهان بود ، آشکار سازد :

و گفت : «پروردگارتان شما را از این درخت نهى نکرده مگر بخاطر این که (اگراز آن بخورید،)

هر دو فرشته خواهید شد، یا جاودانه (در بهشت) خواهید ماند.

شب های قـــدر را دریابیــــــــم

تفسیر ادبی و عرفانی :

این هم از اِماراتِ عنایت و دلائلِ کرامت است

که ایشان گنـــــــــاه کردند ؛

 ولی حواله به وسوسه ی شیطان فرمود !

نوشته اند :

پس از فریب خوردن آن ها و اخراج از بهشت ،

آدم و ابلیس روزی به هم رسیدند ،

آدم گفت :

ای شقیِّ ملعون ؛ آخر کار خود را کردی !

آیا دانی که با من چه کردی ؟

و چه گردی در راه من برانگیختی ؟

ابلیس گفت :

گیرم که من تو را از راه به در بردم ،

با من بگو که چه کسی من را از راه به در برد ؟

نوشته اند :

آدم و ابلیس هر دو نافرمانی کردند !

لکن لغزش و نافرمانی آدم از روی غفلت بود ،

ولی نافرمــــانی ابلیـــس از روی کبــــر و غــــرور !

و کبـــــــــر آوردن سخت تر از غفلت و شهـــــوت است ،

چه ؛ گناهی که از غفلت خیـــزد عفــــو در آن گنجـــــد ،

ولی گناهی که از کبـــــر و غــــــــرور و خودبینی

و خود پسندی خیزد ایمان در سر آن شود !

هرکه بر خلاف حقّ در پی شهوت رود

از حق درمانَد ، و به آن شهــــــوت نرسد !

آدم صفیّ  هنــــــــوز از آن درخت ممنـــــــوع

و از آن میـــــــوه ی ممنــوعه ذوقی نچشیــده بود

که تازیانه ی عتــاب بر سرش فرود آمد و حالش بگشت !

نه شهـــوتی رانــده و نه رضــــــــای حـــــــق با وی مانــده !

چون بازنگریست نه تاج بر سر دید و نه حلّه ای در بر !

اول خود را دید بر سریــــر اصطفاء نشستــــه ،

و پشت بر مسند خلافت  باز نهاده ،

به زیور های بهشت آراسته ،

و به آخر از همه درمانده ،

برهنـــه و گرسنــــه ،

محتاج به یک برگ درخت شده ،

تا عـــورت خـــود را بپـــوشـــانـــــد !

******************************

بهار آمد جوانی را پس از پیری ز سر گیرم

کنار یـــــــــار بنشینم ز عمر خود ثمر گیرم

به گلشن بـــاز گردم با گل و گلبــن درآمیــــزم

به طرف بوستان دلــــدار مهـوش را به برگیرم

خزان و زردی آن را نِهـــم در پشت ســر روزی

که در گلزار جان از گلعــــذار خود خبــــر گیرم

پر و بالم که در دَی از غــــم دلـــــدار پرپر شد

به فروردین به یـــاد وصــل دلبر بال و پر گیرم

به هنگام خــــزان در این خراب آباد بنشستم

بهار آمد که بهر وصل او بـــار سفـــــــر گیـرم

اگر ساقی از آن جامی که بر عشاق افشانَد

بیفشانـــد ، به مستی از رخ او پرده برگیر م !

[ دیوان امام خمینی (ره) ص 152 ]

برای سلامتی و خشنودی امـــام و مقتــــدا و مولایمان

 قائـم آل محمّـــــد (ص)

و برای تعجیل در فـــرج مبــــارکشان

دو رکعت نماز مخصوص و یکصد صلوات

نگاهی به تفسیر ادبی عرفانی قرآن مجید ( 711  )                       

ســوره 7 : اعـــراف ( مکّی  ـ  205  آیه دارد  ـ جزء هشتم  ـ  صفحه 151 )

( قسمــت هشتـم )

راز میـــوه ی ممنوعــه

 ( جزء هشتــم صفحه 152 آیه 19   ) 

بِســـمِ اللّهِ الـرَّحمــنِ الــرَّحیــم

وَ  یا آدَمُ اسْکُنْ أَنْتَ وَ زَوْجُکَ الْجَنَّةَ فَکُلا مِنْ حَیْثُ  شِئْتُما

وَ لاتَقْرَبا هذِهِ الشَّجَرَةَ فَتَکُونا مِنَ الظّالِمینَ

تفسیـــر لفظـــی : [ بخش دوم ]

و اى آدم ! تو و همسرت در بهشت ساکن شوید ؛ و از هرجا که خواستید، بخورید !

امّا به این درخت نزدیک نشوید ، که از ستمکاران خواهید بود

ایام حزن انگیز شهـــــــادت مولایمان امیرالمؤمنین علی علیه السلام

را به شما و همه ی دوستداران و پیروان آن حضرت تسلیت عرض می نمائیم

به هـــوش باشیــــــم !

به هوش باشیـــــم و خوارج زمــــــــان خود را بشناسیم ، که خـــــــــوارج این زمان ؛

به مراتب خبیث تــــر و خطــــــــرناک تر از خــــوارج ســــــال چهلــــــم هستند !

خوارج صـــــــدر اســــلام خود تصمیم می گرفتند و خود عمل می کردند ،

ولی خــــــــوارج این زمـــــــان سر در آخور دشمنِ بیــــــگانه دارند !

از صهیونیست ها نقشه راه و فرمــــــــان عملیــــات می گیرند ،

و از استکبار جهانی اسلحه و مهمات دریافت می کنند !

و از ارتجاع جاهلیت عرب حمایت می شوند !

محل ضربت خوردن حضرت علی علیه السلام در مسجد بزرگ کوفه ـ عراق

تفسیر ادبی و عرفانی :

... فَکُلا مِنْ حَیْثُ شِئْتُما ...

خداوند به آدم فرمود :

با جفت خود در این بهشت ساکن و آرام باش ،

جنس با جنس خود داد و شکل در شکل ساخت ،

که صفت حَدَثان و آفریدگان جز با شکل خود نسازد !

و جز به جنس خود نگراید !

و جز با هم چون خودی آرام نگیرد ،

و آن جـــلالِ قِــدَم و عِـزّتِ احدیت است که ؛

از شکل و جنس و مثـــــل و ماننـــــد پــــاک است ،

و مقدّس و متفرّد به جمال و متفرّد به کمال خویش است ،

به خود بزرگوار و با همه نیکو کار ،

و به بزرگـــــواری و نیکــــو کاری سزاوار ،

آدم را فرمود :

آن چه بخواهید در این بهشت بخورید ، و بنازید ،

ولی گِرد این یک درخت مگردید !

و خداوند بدین سبب آن ها را از خوردن منـــــــع فرمود ،

و در علـــــم غیب خـــــوردن آن ها پنهــــان کرد ،

و آن حکم و قضا بر سر آنان روان کرد ،

تا عجـــــــز و ضعـــف خود بداننـــد ،

و عصمت از توفیــــق الهــــــی بینند !

نه از جهــــد بنـــــدگی خود !

نگاهی به تفسیر ادبی عرفانی قرآن مجید ( 710  )                                                     

ســوره 7 : اعـــراف ( مکّی  ـ  205  آیه دارد  ـ جزء هشتم  ـ  صفحه 151 )

( قسمــت هفتـم )

آدم (ع) و نــام هایش

شب های قـــدر را قـــــــــــــدر بدانیـــم

 ( جزء هشتــم  صفحه 152 آیه 19   ) 

بِســـمِ اللّهِ الـرَّحمــنِ الــرَّحیــم

وَ  یا آدَمُ اسْکُنْ أَنْتَ وَ زَوْجُکَ الْجَنَّةَ فَکُلا مِنْ حَیْثُ  شِئْتُما

وَ لاتَقْرَبا هذِهِ الشَّجَرَةَ فَتَکُونا مِنَ الظّالِمینَ

تفسیـــر لفظـــی :

و اى آدم ! تو و همسرت در بهشت ساکن شوید ; و از هرجا که خواستید، بخورید !

امّا به این درخت نزدیک نشوید ، که از ستمکاران خواهید بود   . 

تفسیر ادبی و عرفانی :

نوشته اند : آدم را چهــــــار نـــــــام است :

آدم ، خلیفـــه ، بشــــر ، انســـــــان

1 ـ آدم : آدم از اَدیم زمین آفریده شده ، بدین معنی که ؛ از هر بقعتی مشتی خاک شور و درشت و نرم و سیاه و سفید برداشته و از آن خمیره ی آدم ساخته اند ، لاجرم طباع فرزندان آدم مختلف آمده و در ایشان خوش خوی و بد خوی ، سخیّ و بخیل ، سازگار و ناسازگار ، سیاه و سفید ، و زرد و سرخ شده اند .

خداوند اصل خلقت آدم را که از مشتی خاک رنگارنگ و جور واجور بود به وی بنمود تا اگر کرامتی بیند نه از خود بیند و بداند که شـــرف در تربیـــت است نه در تُــربت !

از تربت چه خاست ؟

ظلومی ، جهولی ، سیاست ، قساوت !

از تربیت چه خاست ؟

کرامت ، هدایت ، قبول توبه ، نوازش و مرحمت !

نوشته اند :

 روزی سلطان محمود غزنوی در سرای ایــــــاز شد ، آن همه مال و نعمت و زر و سیم و جواهر و دیباهای رنگارنگ بدید که همه خلعت ها و هدیه های او بود ، در بین آن همه هدایا و خلعت ها ، در گوشه ای قبــــائی دید کهنــه و پـــاره که به هم بربسته و از میخی آویزان است ! پرسید این یکی چیست ؟ ایــــاز گفت : این یکی منم ! خودم هستم ! بدین بیچارگی و خواری ! و آن همه عزت و جلال ، همـــــــه تـــــــــوئی ! چون در این نگرم عجز خود بینم ، و قدر خویش بدانم ، و چون در آن ها نگرم همه تو را بینم و از تو دانم ، بنــــــــازم و سر بیفــــرازم !

در خبر است که :

 چون کالبد آدم از گِـل ساخته شد و روح در آن دمیده شد چشم باز کرد تن خود را همچون گِــل دید ، حکمت آن بود تا اصـــــــــل خود را داند و نفس خود را شناسد و به خود فریفتـــــــه نگردد !

2 ـ خلیفه : آدم به جای فرشتگان نشست ، چون نخست ساکنان زمین فرشتگان بودند ! و آدم به جای آنان نشست و جانشین شد ، تا آدمیان را به میلی و آرامی که ایشان را با دنیا بود عذری باشد ، که فرشتگان نه دنیائی بودند و نه از خاک آفریده شده بودند ، و چون در دنیا نشستند با دنیا بیارمیدند و بیرون کردن از زمین بر آن ها دشوار آمد ! تا گفتند : آیا مفسد را در زمین خلیفــــه می کنی ؟ پس عجب نیست اگر فرزندان آدم به دنیا مایل باشند ، که خود از آن آفریده شده و ساخته شده اند !

3 ـ بَشَــــر : بَشَـــر نامیده شده چون مباشرت همه ی امور زندگی در دنیا با او و فرزندان او است !

4 ـ انسان : گویند از این جهت آدم انسان نامیده شده که عهد خدا  را فراموش کرد و خلاف عهد او از روی قصد عمد نبود ! بلکه از روی نسیــــان (فراموشی) بود ! و چون خدا را عنایت بود ، نواختِ آدم را چه نهایت بود ؟ از آن نافرمانی درگذشت و عذرش بنهاد و فرمود : آدم عزم و قصد نداشت که خلاف عهد من کرد .

و گویند انسان را اُنس است ، که او با جفت خویش انس گیرد و با نوع خود مأنوس شود