نگاهی به تفسیر ادبی عرفانی قرآن مجید ( 701 )                                           

ســوره 5 : انعـــام ( مکّی ـ 165 آیه دارد ـ جزء هفتم ـ صفحه 128 )

  ( قسمــت چهــل و نهــــم )

به حـقّ پیــوستـــن

 ( جزء هشتــم صفحه 150 آیه 162 ) 

بِســـمِ اللّهِ الـرَّحمــنِ الــرَّحیــم

قُلْ إِنَّ صَلاَتِی وَ نُسُکِی وَ مَحْیَایَ وَ مَمَاتِی لِلّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ

تفسیـــر لفظـــی :

بگو در حقیقت نماز من و [سایر] عبادات من و زندگى و مرگ من

براى خدا پروردگار جهانیان است 

تفسیر ادبی و عرفانی : 

هرکس بــا خـــــــــــــــدا است ،

بداند که او برای خـــــــــــــــدا است ،

وقتی که خود دانست که برای خدا است ،

بهـــــــره بـــــــرای غیـــــــرخـــــــــــدا نیست ،

پس چنین کس تسلیـــــم حکـــــم خـــــدا

و نامعترض به تقــــدیـــــــــر او است ،

نه معارض با اختیــــار و اراده ی خـــــــدا ،

و نه اعراض کننده از گردن نهادن به امر خـــــــدا .

این آیت اشارت است به مقام مواصلت مصطفی (ص) ،

و مواصلت ، به حق پیوستن است ،

و از خود بـــاز رستن ،

و نشــــــــــانــــــــه ی آن ؛

 دلی است زنـــــده به فکـــــــر ،

و زبانی است گشـــــــاده به ذکـــــر ،

با خلــــــــــق عاریت و با خــــــــود بیگانه ،

از تعلــــق آســـــــــوده و به حــــقّ آرمیــــــده .

خـــدایــــا ؛

این بنــــده در میـــــان مـــــردم تنهـــــاست !

تا گفتی بیا ، هفت اندام او شنـــواست !

از آدمی چه آید ؟ قدر او پیـــداست !

کیسه تهی و بـــادپیمـــاست !

و این کار پیش از آدم و حوا ست !

و عطا بیش از خـــوف و رجـــــــاست !

اما آدمی به سبب دیـــــــــدن مبتــلاست !

به ناز کسی است که از سبب دیــــدن رهاست !

و با خود همیشه به جفـاست (اِنَّ الاِنسانَ لَفِی خُسر)

اگر آسیای احـــــوال گردان است قطب مشیّـت به جاست ! 

ای دوست به جملگی تـــــــــو را گشتم من

حقا که در این سخن نه ذوق است و نه فنّ

گر تـــــــو ز خودیِّ خـــود برون جَستی پاک

آن گاه به جــای تـــو بِـــــدان هستـــم من !

برای سلامتی و خشنودی امـــام و مقتــــدا و مولایمان

 قائـم آل محمّـــــد (ص)

و برای تعجیل در فـــرج مبــــارکشان

دو رکعت نماز مخصوص و یکصد صلوات

نگاهی به تفسیر ادبی عرفانی قرآن مجید ( 700 )                                           

ســوره 5 : انعـــام ( مکّی ـ 165 آیه دارد ـ جزء هفتم ـ صفحه 128 )

  ( قسمــت چهــل و هشتــــم )

حــلاوت طاعـت

 ( جزء هشتــم صفحه 150 آیه 161 ) 

بِســـمِ اللّهِ الـرَّحمــنِ الــرَّحیــم

قُلْ إِنَّنِی هَدَانِی رَبِّی إِلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِیمٍ

دِینًا قِیَمًا مِّلَّةَ إِبْرَاهِیمَ حَنِیفًا وَ مَا کَانَ مِنَ الْمُشْرِکِینَ

تفسیر لفظی :

بگو آرى پروردگارم مرا به راه راست هدایت کرده است

دینى پایدار ، آیین ابراهیم حق‏ گراى و او از مشرکان نبود

تفسیر ادبی و عرفانی :

صراط مستقیم را بدایتی و نهایتی است ،

بدایت آن نبوت و رسالت است ،

و نهایت آن امامت و ولایت است ،

نبوت و رسالت آن است که :

آیات و اخبار نادَریافته را به جان و دل بپذیری

و به تصدیق و تسلیم پیش آئی ،

و بر ظاهر بایستی و گِرد خیال نگردی ،

و از تکلف و تأویل در آن بپرهیزی !

امامت و ولایت آن است که :

سخن رسول الله (ص) را ؛

در خصوص تعیین وصی و جانشین بپذیری ،

و گوش به فرمان امام و پیشوای زمان خود باشی !

نتیجــــــــه آن کــــــــــه :

از فتنـــــــــه ها پیـــــــــروز بیرون آئی

و در آتش خشم و غضب پروردگارت قرار نگیری .

که گفتـــــــه اند :

هرکه از درِ تصدیق و تسلیم درآید ،

وی را از ســـــــه شــــــربت یکی دهنــــــــد :

شربتی از معرفت ، تا دل وی به حـــق زنـــــده گردد !

یا زَهــری که نفس امّـــاره در زیـــر قهــــر او کُشتـــه گردد !

و یا شــــرابی که جـــان از وجـــود او مست و سرگشتــــه گردد !

از این جــــــــا یافــت حقیقت و اُنس صحبــــت آغاز کنــــــد ،

و لـــــــــذّت خـــدمت و حـــــــــلاوت طاعـــت بیابد ،

و به سُـــــرور معــــــــــرفــت در پیوندد ،

و به روح منـــــاجــــــــات  رسد ،

تا چنان شود که گوید :

خالی نه ای از من و نبینــم رویت

جانی که تو با منی و دیدار نه ای

نگاهی به تفسیر ادبی عرفانی قرآن مجید ( 699 )                                           

ســوره 5 : انعـــام  ( مکّی  ـ  165  آیه دارد  ـ جزء هفتم  ـ  صفحه 128 )

  ( قسمــت چهــل و هفتــــم )

بســاط شهـــود

( جزء هشتــم صفحه 149 آیه 160 ) 

بِســـمِ اللّهِ الـرَّحمــنِ الــرَّحیــم

مَن جَاء بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثَالِهَا

وَ مَن جَاء  بِالسَّیِّئَةِ فَلاَ یُجْزَى إِلاَّ مِثْلَهَا وَ هُمْ لاَ یُظْلَمُونَ

تفسیر لفظی :

هر کس کار نیکى بیاورد ده برابر آن [پاداش] خواهد داشت

و هر کس کار بدى بیاورد جز مانند آن جزا نیابد و بر آنان ستم نرود

تفسیر ادبی و عرفانی :

در این آیت حسنه شامل گفتار و کردار و رفتار و اسرار و نیّت ها می شود ،

چون فرمود : ( جــاءَ ) و نفرمود ( عَمِلَ ) که تنها کردار است .

ای خداوندی که اگر فضل کنی فضل تو را حدی نیست ،

و اگر عدل کنی بر عدل تو ردّی نـــه ،

اگر تو فضل کنی از دیگران چه داد و چه بی داد !

و اگر عدل کنی فضل دیگران چون باد ،

گر فضل کنی به فضل سزاواری ،

ور عدل کنی سزد که نیفزائی ،

از فضل تو است که حسنات بنده ده برابر شود ،

و از فضل تو است که سیّئات بنده به حسنات مبدل شود !

پیامبر (ص) به ابوذر فرمود :

چون بدی کنی آن را با خوبی جبران کن ،

گفتم : حسنه ی پس از سیّئه کدام است ؟

فرمود : گفتن لا اله الاّ الله ! که نیکوترین حسنات است .

حسنات عابدان با حسنات عارفان فرق دارد ،

عابدان در مقام خدمتند ،

و عارفان بر بساط شهــــود ،

در مقام قربت  و اُنس مشاهدت !

حسنات هرکس به اندازه ی روش او است ،

حسناتزاهدان همین است بالاتر از دنیـــا ،

حسنات عارفان معرفتی است بهتر از عقبـــی ،

و حسنات صدّیقان اشتیاق است به دیـــدار مـــولا ،

زاهدان را خدمت است بر شریعت ،

عارفان را معـــرفت است در مشاهدت ،

صدیقـــــــــان را ثنــــــــا است در حقیقت .

این است نهایت روش سالکان ،

و غایت رتبت صدیقـــــــان ،

و آغاز جذبه ی حقّ ،

مصطفی (ص) بر این مقام بود که زبان ثنـــا به صفت دهشت بگشاد و گفت :

از شماره ی ثنای تو ناتوانم ، و تو سزاوار همان ثنائی که بر خود روا داشتی !

نگاهی به تفسیر ادبی عرفانی قرآن مجید ( 696 )                                        

ســوره 5 : انعـــام  ( مکّی  ـ  165  آیه دارد  ـ جزء هفتم  ـ  صفحه 128 )

  ( قسمــت چهــل و چهارم )

پـزشک مهــربان

( جزء  هشتــم  صفحه 148  آیه 151) 

بِســـمِ اللّهِ الـرَّحمــنِ الــرَّحیــم

قُلْ تَعَالَوْاْ أَتْلُ مَا حَرَّمَ رَبُّکُمْ عَلَیْکُمْ أَلاَّ  تُشْرِکُواْ بِهِ شَیْئًا وَ بِالْوَالِدَیْنِ إِحْسَانًا وَ لاَ تَقْتُلُواْ  أَوْلاَدَکُم

مِّنْ إمْلاَقٍ نَّحْنُ نَرْزُقُکُمْ وَ إِیَّاهُمْ وَ لاَتَقْرَبُواْ الْفَوَاحِشَ مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَ مَا بَطَنَ وَلاَتَقْتُلُواْ النَّفْسَ الَّتِی

حَرَّمَ اللّهُ إِلاَّ بِالْحَقِّ ذَلِکُمْوَصَّاکُمْ بِهِ لَعَلَّکُمْ تَعْقِلُونَ

تفسیر لفظی :

بگو بیایید تا آنچه را پروردگارتان بر شما حرام کرده براى شما بخوانم ،

چیزى را با او شریک قرار مدهید و به پدر و مادر احسان کنید

و فرزندان خود را ازبیم تنگدستى مکشید ، ما شما و آنان را روزى مى‏ رسانیم

و به کارهاى زشت چهعلنى آن و چه پوشیده [اش] نزدیک مشوید

و نفسى را که خدا حرام گردانیده جزبحق مکشید این هاست که [خدا] شما را

به [انجام دادن] آن سفارش کرده است باشد که بیندیشد

تفسیر ادبی و عرفانی :

خـــدای بـــزرگـــــــوار ،

وفــــــــــادار نیکــــــــوکار ،

خــــداونـــــــــد دادگــــــــــــــــر ،

گشـــاینـــــــــــــــــــده ی هـــــر در ،

آغـــاز کننــــــــــــده ی هـــــــــر ســـــر ،

در این آیت ؛

از لطف و مهـــــربانی که بر بنــــدگان است

و از بنــده نــــوازی و کارسازی که بر ایشان است ،

آنان را به توحیــــــد رهبــــری می نمـــاید ،

و به اخلاق پسنـــدیـــــده می خوانَد ،

و از فواحش و کبـــــائــــــــر بــــاز می دارد ، 

و آن چه زَهــــــرِ دین ایشان است فرا می نماید

و از آن پرهیــــــــــز می فرماید ،

و همچون پزشک مهـــربان که بر سر بیمـــار شود

 علت شناسد و دارو داند ؛ گوید :

این خـــور که تـــــو را سازنده است ،

و این مخــــــور که تو را کُشنــــده است ،

هرچه ســـازگار بُـــوَد بدان سفـــــــارش کند ،

و هرآن چه زیــــان دار بُــوَد از آن پرهیــــز فرماید .

خداونــــد با سعت رحمت خویش با بنـــده چنین کند،

 تا از شـــــرک پرهیـــــــــز کند ،

که شـــــــرک زهـــــــرِ دین است ،

زهـــــری که تـــریــــــاق معـــــرفـــت آن را سودی نباشد !

مـا ندانیــــم که دل بستــه ی اوئیـــم همه

مست و سرگشته ی آن روی نکوئیم همه

فارغ از هر دو جهـــانیم و ندانیـــــم که ما

در پیِ غمـــزه ی او بادیـــه پوئیــــم همه

ساکنــان درِ میخـانـــه ی عشقیــم مدام

از ازل مست از آن طرفه سبوئیـــم همه

هرچه بوئیم ز گلزار گلستـــان وی است

عطــر یــار است که بوئیده و بوئیم همه

جـــز رخ یــــــار جمـــالی و جمیلـــی نَبُوَد

در غـم اوست که در گفت و مگوئیم همه

خود ندانیم که سرگشته و حیران همگی

پیِ آنیــــــــم که خود روی بروئیــــم همه

[ دیوان امام خمینی (ره) ص 179 ]

نگاهی به تفسیر ادبی عرفانی قرآن مجید ( 698 )  

ســوره 5 : انعـــام ( مکّی ـ 165 آیه دارد ـ جزء هفتم ـ صفحه 128 )

  ( قسمــت چهــل و ششــــم )

سراج ولایت

 ( جزء هشتــم صفحه 149 آیه 154) 

بِســـمِ اللّهِ الـرَّحمــنِ الــرَّحیــم

 ثُمَّ آتَیْنَا مُوسَى الْکِتَابَ تَمَامًا عَلَى الَّذِیَ أَحْسَنَ  وَ تَفْصِیلًا

لِّکُلِّ شَیْءٍ وَ هُدًى وَ رَحْمَةً لَّعَلَّهُم بِلِقَاء رَبِّهِمْ یُؤْمِنُونَ

تفسیر لفظی :

آن گاه به موسى کتاب دادیم براى این که [نعمت را] بر کسى که نیکى کرده است تمام کنیم

و براى اینکه هر چیزى را بیان نماییم و هدایت و رحمتى باشد

امید که به لقاى پروردگارشان ایمان بیاورند

تفسیر ادبی و عرفانی :

ای محمد ؛ پس از آن که راه شرع نمودی ،

و آداب و احکام شرع درآموختی

و حلال و حرام را روشن بساختی

و به امر معروف و نهی از منکر امر فرمودی ،

آنان را بشارت ده که :

این نعمت بر ایشان امروز به روح مناجات و طاعات ،

و فـــــــردا به نعیم باقی و درجات عالی تمام کنم !

خداونــــد فرماید :

ما موسی و بنی اسرائیل را ( تَماماً عَلَی الَّذِی اَحسَن یعنی تمام بر وجه احسن کنند ) گفتیم ،

ولی امّت محمد مصطفی (ص) را ( اَتمَمتُ عَلَیکُم نِعمَتِی یعنی نعمت بر شما تمام کردیم ) گفتیم !

 و تمامی نعمت به این است که :

چراغ هدایت در دل شما افروختیم

و سراج ولایت را بر شما ارزانی داشتیم ،

تا به راه راست روید ،

و بر آن صراط مستقیم محکم و استوار باشید ،

و بر پیِ آن روید ،

و در آخر آیت فرمود :

آنان که بر راه راست نرفتند ،

و امامانی دیگر پذیرفتند

راه های کج و گمراهی گرفتند ،

نه ایشان امّت تو هستند ، و نه تو شفیـــع ایشان !

ایشان را نه نور بصیرت است نه چراغ معرفت ،

نه سخن بر بیّنت و نه اِتِّباعِ کتاب و سنّت ! 

... وَ بِعَهْدِ اللّهِ أَوْفُواْ ...

سزاوارترین عهدها به وفــــا ، امر به معروف و نهی از منکر است ،

که در آغاز باید به نفس خود امر به معروف کنی ،

اگر از تو نپذیرفت او را بر گرسنگی و بی خوابی و ریاضت ده

و یـــــــــاد خـــــــــدا بسیــــــــار کن

و با صالحان بنشین تا بیشتر به معروف راغب شوی ،

سپس دیگران را امر به معروف کن ،

پس از آن به نفس خویش نهی از منکر کن ،

اگر نپذیرفت او را با سیاحت و ریاضت و عزلت و کم حرفی و سکوت و شکیبائی ادب کن ،

و چون از تأدیب نفس فارغ گشتی ، دیگران را نهی از منکر کن .