تفسیر ادبی عرفانی بسم الله الرحمن الرحیم (6)

س 3 : آل عـمـــــــــران

بسـم الله الرّحمن الرّحیـم

کرامت دلهــا

یکی از صحابه از حضـرت رسول (ص) از بسـم الله پرسید ، حضـرت فرمودند: نامی از نامهـای خداونـد و با نـام اعظــم نزدیک است.

حضرت امام صادق علیه السلام هم فرمودند: بسـم الله کلید کتاب خـدا است همچون کلیـد دربها، همـانگونه که هیچ دری بی کلید نیست هیـچ دستـوری هم درقـرآن بی بسـم الله نیست.

بسـم الله نام خـداونـد بر صفت کمال است، با عـزّت و با جلال، با لطف و با جمال، و با فضل و با نوال است، وجـود او دلهـا را کرامت است وشهـود او جانها را ولایت، نا دَریافته درعیان و شیرین درحکایت است، یکی را اگر عنـایت کنـد، همـه را کفایت کند.

آب و گل را زهـره مهـر تـــو کی بودی اگر

هـم به لطف خود نکردی در ازلشان اختیـار

مهرذات توست یارب دوستــان را اعتقــاد

یاد وصف توست یا رب غمگنـان را غمگسار 

خـداونـدا، نثار دل من  امید دیدار تـو است و بهـارجان من در مرغـزار وصال تــو است.

آن چه جانی باشد که وعـده دیدار فراموش کند؟ و آن چه دلی باشــد که نسیـم وصـال را از گلـزار نبوید؟ و آن چه زبانی باشد که جز نام دوست بخود راه دهد؟ که از نام دوست بوی دوست آید، وحدیث دوست راحت جان فــزاید.

روی ما شاد است تا تو حاضری با روی تو

جان ما خوش باد چون غایب شوی با یاد تو

تفسیر ادبی عرفانی بسم الله الرحمن الرحیم (3)

سیمـای بسـم الله :

بســم الله کلمه امان و رحمت است.   امام علی (ع)

بســم الله تاج ســوره هــاست     امام صـادق (ع)

بسم الله نشانگـر رنگ و صبغه الهی و بیانگر جهت گیری توحیدی ماست.

بســم الله رمز توحیـد است، و ذکـر نام دیگران به جای آن کفـر، و قرین کردن نام خـدا با نام دیگـران نشانه شـرک، نه درکنار نام خـدا نام دیگـری را ببریم و نه به جای نام او.

بسم الله رمز بقـا و دوام است. زیرا هرچه رنگ خدائی نداشته باشد فانی است.

بسم الله رمـز عشــق به خـدا و توکل به اوست

بسم الله رمـز خروج از تکبـر و اظهـار عجـز به درگاه الهی است.

بسم اللهگام اول در مسیر بندگی و عبودیت است

بسم الله موجب فـرار شیطـان است...

بسم الله عامل قداست یافتن کارها و بیمه کردن آنهـا است.

بسم الله ذکر خــــدا و بیانگــر انگـیـزه ماست...

بسم الله به اسم اعظم الهی از سیاهی چشم به سفیدی آن نزدیکتر است. [امام رضا (ع)]                             ( تفسیر نـور جلد اول ص 18-19-20 )               

[ درباره آیه شریفه بسم الله الرحمن الرحیم گفته شده که علاوه بر اینکه خود آیه مستقلی میباشد در قـرآن از جایگاه خاصی برخوردار است، و گفتن آن در اول هرکاری سفارش و تکرار آن در ابتدای هر سوره نشانه اهمیت آن است...]                     

[استعانت از خــدا یعنی کمک گرفتن از تمام صفات او، او رحمن و رحیم است و چشم امیـد ما  به رحمت اوست. رحمتی گسترده و عمومی برای این جهان و جهان دیگـر... رحمتی گستـرده و ابـدی برای همه بدون قصدِ بازگشتِ نتیجـه ، مخصـوصِ خـداوند است]( تفسیـرنـور جـلــد2 ص 10)          

 بسـم الله الرحمن الرحیم ،  [نزول آن از عالم اعلای قدرت، ظهور آن در حلیه عباراتی برتر از بلاغت، و تأثیر حکیمانه آن در هدایت بشریت بسی شگفت انگیزاست آنچه دراین آیه مورد توجه است همان مبدئیت همه کمالاتی است که درجهان ظهور نموده است.]

رحمن دلالت بر رحمت عـامه  و گسترده و رحیـم دلالت بر رحمت خاصه و محـدود است،

رحمن به همه موجودات است  و رحیم به مؤمنان،

 رحمن در دنیـا و آخـرت و رحیـم درآخـرت.

رحمـن اسـم خـاص بـرای صفت عام ، و رحیم اسم عـام برای صفت خـاص است.

قرآن که تنها کتاب توحید و برای آخرین تکامل فکری بشر است سوره هایش با بسم الله شروع میشود تا انسان را متوجه سازد که همه تعالیم و دستوراتش از مبدأ حـق و از مظهر رحمت است.

دستورگفتن بسم الله در ابتدای همه امور برای اینست که روی فکر و دل را از غیرخــدا به خــدا برگرداند تا انسان همه جهان و هر عملی را از نگاه توحید بنگرد و از پراکندگی فکری بسوی وحدت گراید و در اقدام به هر عملی ، قدرتی بیش از قدرت استعدادی خود کسب و بکار برد و فقط بقدرت ناچیز و محدود خود متکی نباشد چرا که هرعملی که بنام غیرخدا و یا با غفلت از نام خدا انجام گیرد بهره و نتیجه مطلوب را بدست نخواهد داد که بزرگان دین فرموده اند: هرعملی که با بسـم الله شروع نشود ابتـر و ناقص است،

قـرآن تعلیـم میدهد که انسان همه امور را بنام خـداونــد رحمن و رحیم آغاز کند، و فکر خود را به او پیوند داده و خود را از پراکندگی و نگـرانی برهـاند .

رحمن و رحیم وصف بلاواسطه اسم ذات او میباشد ، رحمت در انسان عاطفه و احساس لطیفی است که منشأ حس کمک و خیراندیشی و خیـرخواهی شده و از انجام تقاضای این عاطفه بدون توقع پاداش لذت بََرَد ولی درباره خداوند از جهت آثار و ظهور رحمت است، این عاطفه خیر و خوی انسانی مانند دیگر استعدادها و فضایل انسانی در ضمیر انسان نهفته است .

توجه به مبدأ رحمت و آثار آن و تکرار این کلمه عاطفـه را در انسـان بیدار  و بکارمی اندازد تا آنکه قلبش سرچشمه رحمت و از زبان و عملش خیرات بسوی دیگران جاری شود. اثر تکرار و تذکر همه صفات و نامهای خداونـد همین است که معنا و حقیقت آن را در انسان مستعد ظهور می نماید.      

( پـرتـوی از قـرآن جـلــد 1)

ادامــه دارد

تفسیر ادبی عرفانی بسم الله الرحمن الرحیم (2)

بسم الله الرحمن الرحیم

رمـز  و  راز حـروف ، کلمــات ، ســوره ها

 در مورد رمــز و راز حروف ، کلمات و سوره های قـرآن ، مفسران و عارفان به قـرآن تا آنجا که درحد فهـم و تشخیص و استنبـاط آنها بوده است چنین نوشته اند :

 در هرحرفی ارادتی، در هرکلمتی اشارتی ، در هـرآیتی زیــادتـی ، و در هــر سوره ای سعـادتی است.

و نیز در هرحرفی بـدایتی ، در هرکلمتی هدایتی ، در هر آیتی اشارتی ، و درهـرسوره ای کرامتی است.

و نیز در هـر الفی آلایی، در هـر بایی بهایی، در هـر تایی تحفـه ای،  در هـر ثایی ثوابی، در هـر جیمی جوابی ، در هـر حایی حیـایی، در هـر خایی خواصی، در هـر دالی دوائی، در هـر ذالی ذوقی، در هـر رایی رضـایی،  در هـر زایی زیـادتی، در هـر سینی سنـایی، در هـر شینی شفـائی ، در هـر صادی صفـایی، در هر ضادی ضیـائی، در هـر طایی طهـارتی، در هر ظایی ظرافـتی ، در هـر عینی عنـایتی، در هر غینی غنیمتی ، در هـر فایی فائـدتی، در هـر قـافی قرابتی، در هـرکافی کـرامتی، در هـر لامی لـوایی ، در هـر میمی محبتی، در هـر نـونی نـوایی ، در هـر واوی ولایی، در هـر هـایی هـدایتی، و در هـر یـایی یمنی و برکتی نهفته است.

پیامبر( ص) فرموده اند: اگر کسی به صفای اعتقاد و یقین درست قـرآن را برکوهی بخواند آن کـوه از بیخ برآید. و در قـرآن نیز آمده است :

لَو اَنزَلنا هذَا القُـرآنَ عَلی جَبَلٍ لَرَاَیتَهُ خاشِعاً مُتَصَدِّعاً ًمِن خَشیةِ الله...          (21- حشـــر) 

تا دل ز علایقـت یگانـــه نشود

یک تیر تـو را سوی نشـانه نشود

تا هـر دو جهـانت از میـانه نشود

کشتی بســلامت به کـرانه نشود

 اول هر کاری بسـم الله الرّحمن الرّحیم

قـــرآن آموز را حســاب نَبُـود

           قـــرآن دان را حجـــاب نَبُـود

                قــرآن خــوان را عـــذاب نَبُـود

و نیز قـرآن اصل ایمان است و اسـاس معـرفت، بـرهـان نبـوت است و معنی رسـالـت، منشـور هدایت است و قانون حکمت، نـامـه تذکرت است و صحیفـه رحمت، شـاهـد حـق است و مایـه حقیقـت، بیان جلال الوهیت است و نشان جمال ربوبیت.

هرکه را قرآن انیس است خـداونـد اورا جلیس است،  هـرکـه را قـرآن رفیـق است نصیب او را توفیق است،  و هـرکه را قـرآن امــام ( راهـنمـا) است مقـّرش دارالسّـلام است.                                                                                                          

( تفسیرادبی عـرفانی جـلــد اول ص5)

[در میان اقوام و ملل مختلف، رسم است که کارهای مهم و با ارزش را به نام بزرگی از بزرگان خویش که مورد احترام و علاقه آنهاست، شروع می کنند، تا آن کار میمون و مبارک گردد و به انجام برسد. البته آنان براساس اعتقادات صحیح یا فاسد خویش عمـل میکنند. گاهی بنام بتهـا و طاغـوتهـا وگاهی با نام خــدا و به دست اولیای خـدا کار را شروع میکنند. چنانکه در جنگ خندق اولین کلنگ را رسـول خـدا(ص) برزمین زد.]

بسم الله الرحمن الرحیم سرآغاز کتاب الهی است.

بسـم الله نه تنها در ابتـدای قــرآن ، بلکه در آغاز تمام کتابهای آسمانی بوده است.

 در سرلوحه کار و عمل همه انبیاء بسم الله قـرار داشته است.

وقتی کشتی حضرت نوح در میان امواج طوفان به راه افتاد، نـوح (ع) به یاران خود گفت : سـوارشویـد کـه  (بسم الله مجـریها و مرسیهـا) یعنی حرکت و توقف این کشتی با نام خدا است.

حضرت سلیمان (ع) نیز وقتی ملکه سبا را به ایمان فرا خـواند دعوتنامه خود را با جمله بسم الله الرحمن الرحیم آغاز نمود.

حضرت علی (ع) فرمودند:  بسم الله مایه برکت کارها و ترک آن موجب نافرجامی است.

بر زبان آوردن  بسـم الله در شروع هر کاری سفارش شده است؛ در خوردن و خوابیدن و نوشتن، سوار شدن بر مرکب و مسافرت و بسیاری کارهای دیگر.حتی اگرحیوانی بدون نام خدا ذبح شود مصرف گوشت آن حرام است و این رمز آن است که خوراک انسانهای هدف دار و موحد نیز باید جهت الهی داشته باشد. 

روایــاتی در پاداش کسی که اولین بار بسم الله را به کودک یاد بدهد وارد شده است.

 بسم الله آرم و نشانه مسلمانی است و مسلمان باید همه کارهای او رنگ مسلمانی داشته باشد. همانگونه که محصولات وکالاهای ساخت یک کارخانه آرم و علامت آن کارخانه را دارد.....

یا اینکه پرچم هرکشوری هم بر فراز ادارات و مدارس و پادگان های آن کشور است  و هم بر فراز کشتی های آن کشور دردریاها و هم روی میز اداری کارمندان.

ادامــه دارد

تفسیر ادبی عرفانی بسم الله الرحمن الرحیم (1)

بسـم الله الرحمن الرحیم

نوشتن وگفتن در باره کلمه طیبه بسـم الله و آیه شریفه بسم الله الرّحمن الرّحیم کاری بس دشوار ولی شیرین و آرام بخش است .

دشـوار از این جهـت که هیچ فیلسوف و دانشمند و متفکـر و متکلمی نتوانسته تفسیر واقعی و پر رمز و راز آنرا بیان کند و امام علی علیه السلام هم فرموده اند هرکس ادعای تفسیرکامل کند بسیار دروغگوست ، واضح است که امام علی علیه السلام خود داناترینِ مردم در همه علوم از جمله علـم تفسیـر میباشند .

اولیـن و بزرگترین مفسّـر قرآن

درمیان اصحاب پیامبر(ص) کسانیکه درعلم تفسیر سخن گفته اند چهار نفر معروفند :

اول امیرالمؤمنین حضرت امام علی(ع) ،  دوم  ابن عباس ، سپس ابن مسعود و ابی ابن کعب،

و به تصدیق خاصه و عامه (شیعه و سنی) آن حضرت ( علی ع ) درکلیه علوم از جمله علم تفسیر از دیگران فـائق تر و برتر و بالاتر و سرآمد تمام مردم قرون و اعصار میباشند چرا که پیامبر(ص) فرموده اند : من شهـر علـم هستـم و عـلــی ( ع )  دروازه آن شهـراست

      ابن عباس گوید : ‌‌علی(ع) علم را از پیامبر(ص) آموخت،  و پیامبر(ص) از خـدا،  پس علم پیغمبـر(ص) علم خـداست، و علم علی ( ع ) علم پیامبر(ص)،  و علم من علم علی( ع ) است، و علم من و علم همه اصحاب پیامبر(ص) در برابر علم علی(ع) همانند قطره ای است در برابر دریـا.

 وقتی علی (ع) سخن می گوید گویی از پس پرده غیب، عالم لاریب را می بیند و با جودت فکر ثابت و اصابت ر‌اْی ثاقب خود کلمات را می شکافد و بیان می کند .

      یک روز جماعتی از اهل تفسیر  نزد ابن عباس آمدند و مشکلات تفسیر را از او پرسیدند همه را به صواب جواب گفت، گروهی مقربان و قُـّراء آمدند و مشکلات قرائت را پرسیدند همه را  به بهترین وجه پاسخ داد، گروهی دیگر از حلال و حرام پرسیدند و قومی از مشکلات لغت عرب و شعـر، او همه را پاسخ کامل داد، یکی از صحابه بلند شد، سر و روی او را بوسید  و گفت قربانت گردم این همه دانش و معـرفـت را از که آموختی؟

گفت : هرچه از دانشها دارم همـه را از علی ابن ابیطالب ( ع ) آموختم

( تفسیرادبی عـرفانی جـلــد اول ص6 )

شرایطی که باید یک مفسّـرقرآن داشته باشد :

کسی را رسد تا در علوم قرآن غور و تاْمل کند که دارای ده علم باشد:                       

 1- عـلـم لغـت 2- عـلـم اشتقاق 3- علم نحـو 4- علم قرائت 5- علم سیره ها  6- علم حدیث  7- علم اصول فقـه 8- علم معامـلات 9- علم موهبت 10- علم احکام

                                         ( تفسیرادبی عـرفانی جـلــد اول ص 7 )

شرایط و ویژگیهای مفسر برای تفسیرقرآن از نظر مرحوم طبرسی صاحب تفسیر شریف مجمع البیان داشتن 15 علم است:

1 - علم لغت شناسی  2- علم نحو 3 -  علم صرف  4- علم اشتقاق  5 - علم معانی 6 - علم بیان 7 - علم بدیع 8 - علم قرائت   9 - علم اصول دین 10 - علم اصول فقه    11- علم اسباب نزول آیات 12- علم ناسخ و منسوخ 13 - علم فقه 14- علم روایاتی که آیات مجمل را روشن میکند  15 - علوم و بینشهای معنوی و درونی که درنتیجه عمل به عـلـم ودانش به عامل آن ارزانی میشود                                         

 ( ص13 مجمع الـبیـــان جــلــــد 1 )

بنا براین تفسیرآیه شریفه بسم الله الرّحمن الرّحیم  هم که مفتاح الفتوح قرآن است از این قاعده مستثنی نیست و کسی نمی تواند مدعی تفسیرکامل آن باشد.

ادامه مطلب در یادداشت بعد

بسم الله الرحمن الرحیم

دوستـان ســلام

این وبلاگ همانگونه که از نامش مشخص است برآن است تا فارغ از

هرگونه وابستگی سیاسی یا فرقه ای و جناحی ، صرفاً در جهت

انجام وظایف دینی و فرهنگی ، به تفسیر ادبی عرفانی قرآن مجید بپردازد.

اولین و قــدیـمی ترین تفسیـــرادبی عـرفانی قـرآن کـریـم را خواجه عبدالله انصاری

باعـنـوان کَشـفُ الاَسـرار و عُـدَّةُ الاَبـرار با روش خاص خود نگاشته که با گذشت

قریب یکهـزارسال هـنـوز کسی ماننـد آنـرا به رشتــه تحـریــر در نیـاورده

و در دنیــای اســـلام بی نظیر مانده است هـمان گونه که خود قرآن

در جهان بی نظیر بوده و بی نظیــرخـواهــد ماند. 

خواجه عبدالله انصــاری کیست ؟

       عالم و عارف فـرزانه شیخ الاسلام خـواجـه عـبـدالله انصـاری فــرزند ابو منصور

محمد انصاری ششمین نسل از ابو ایوب انصاری صحابی رسول الله (ص)

در سال 396 هـ ق در هـرات متولد و درسال 481 هـ ق در همان محـل رحلـت کــرد . 

      او معاصر خواجه نظام الملک، حسن صباح و شیخ ابوسعیدابوالـخیـر بوده

و در زمان حکومت سلجـوقیــان ( آلـب ارســـلان) می زیسته است.

خــواجه در زبان فارسی روش و سیره خاصی داشته و تا امروز نه تنها بهتر از او

بلکـه همـانند او هم کسی درفصاحت و بلاغت به فــارسی سخن نگفته است.

مناجات هـای خــواجه که به زبان شیرین فارسی و با سلیقه و روش خاص او بیان شده،

اگر با دقـت و حضـور ذهـن خوانده شود، حقیقتاً انسان را به مقام قـرب الهی نزدیک

و موجب آرامش خاصی در انسان میگردد، گـوئی کــه انسـان بی واسطه

در مقابل پروردگار خود نشسته و راز و نیاز می کند.

 نمونه ای ازمناجاتهای خواجه : 

1 ـ  الــهی؛ عبـدالله را از سه آفت نگاه دار:

از وسوسه های شیطانی،

از خواهش های نفسانی،

از غــــرور و نـادانــــــی. 

2 ـ الهــــی؛ عـبـدالله را از فیض خود دِه  شرابی

تا پیش نیایـد از عـقـل حجـابی.  

3 ـ  الهـی؛ اگرکاسنی تلخ است از بوستان است،

و اگر عبدالله مجرم است از دوستان است!  

4 ـ  الهـــی؛ کاشکی عـبــدالله خـاک بـــودی

تا نامش از دفتر وجود پاک بــودی.

5 ـ الهـــی؛ روزگـاری تـو را می جستم خود را می یافتم

اکنون که خـود را می جویم تــو را یافـتـــم.

6 ـ الهــی؛ اگر مستــم و اگر دیوانه ام از مقـیـمــان این آستـــانــه ام، 

 آشنـــائی با خـود دِه کــه با کائنـــات بیگانـــه ام.

7 ـ الهـــی؛ قبله عارفان خورشیدِ روی تـو است

و محـراب جـانها طاق ابـــروی تو است

و مسجـد اقصــای دلهــا حــریـــم کـــوی تــو است

نظری بسوی ما کن که نظر ما بسوی تـــو است.

در سال 530 هـ ق یکی از مریدان و معـتقـدان او بنام  

امام رشیدالدین فضل الله احمــد ابن محمـــود میبــــدی

با نقل اخبار و اشعـار مناسب و حکم و امثال به شرح و بسط آن پرداخته

و درسالهای اخیر دانشمند محترم جناب آقای علی اصغرحکمت

با تهیه مقدمه ای آنرا در ده جـلــد کتاب مفصل تنظیم

و توسط دانشگاه تهـــران به چاپ رسیده است.

از سال 1344 تا سال 1349 هـ ش دانشمند محترم جناب آقای حبیب الله آموزگار

بمنظور سهـولت در استفاده از این کتاب ده جلدی آن را در دو جلد خلاصه

و با عنوان تفسیر ادبی عرفانی قرآن مجید تألیف نموده است.

مطالعه این اثر ارزشمند و شیرین و جذاب ،

به همــه علاقمنــــدان به فهــم قـــرآن

و دوستـــداران تفسیــــر ادبی عرفانی توصیه می شود.

نمایی از آرامگاه خواجه عبدالله انصاری در شهر هــرات

در یادداشت بعد انشاء الله به تفسیر

بِسـمِ اللهِ الرَّحمـنِ الرَّحِیــمِ

از زبان خواجه خواهیم پرداخت