نگاهی به تفسیر ادبی عرفانی قرآن مجید ( 762 )
ســوره 8 : انفـــال ( مـدنـی ـ 75 آیه دارد ـ جزء نهم ـ صفحه 177 )
( قسمــت نهـــم )
صـاحـب دلان
( جزء نهــم صفحه 179 آیه 24 )
بِســـمِ اللّهِ الـرَّحمــنِ الــرَّحیــم
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ اسْتَجِیبُواْ لِلّهِ وَلِلرَّسُولِ إِذَا دَعَاکُم
لِمَا یُحْیِیکُمْ وَاعْلَمُواْ أَنَّ اللّهَ یَحُولُ بَیْنَ الْمَرْءِ وَ قَلْبِهِ وَ أَنَّهُ إِلَیْهِ تُحْشَرُونَ
تفسیـــر لفظـــی :
اى کسانى که ایمان آورده اید چون خدا و پیامبر شما را به چیزى فرا خواندند
که به شما حیات مى بخشد آنان را اجابت کنید و بدانید که خدا میان آدمى و دلش
حایل مىگردد و هم در نزد او محشور خواهید شد
تفسیر ادبی و عرفانی : [ بخش دوم ]
... وَاعْلَمُواْ أَنَّ اللّهَ یَحُولُ بَیْنَ الْمَرْءِ وَقَلْبِهِ ...
گویند سالکان راه حقیقت دو گـــروه اند :
عالمــــــــــان اند و عارفــــــــــــــان ،
عالمـــــــان دل هــــــای خود را یافتند ،
و عارفان دل های خود را از دست دادند !
این آیت رمزی غریب و اشارتی عجیب است !
دل راه است و دوست وطن ،
چون به وطن رسید او را چه باید راه رفتن ؟
در بدایت از دل ناچار است ،
و در نهایت دل حجاب است !
تا با دل است مریــــــــــــد است !
و بی دل مــــــــــــراد است .
از اول ، دل باید ، که بی دل راه شریعت پیمودن نتوان ،
و در نهایت با دل مانــــــــدن دوگانگی است ،
و دوگانگی ، از حـــــــــق ، دوری است ،
در مورد بدایتِ امر فرمود : لَمِن کانَ لَهُ قَلبَ ،
و در نهایتِ آن فرمود : یَحُولُ بَیْنَ الْمَرْءِ وَقَلْبِهِ
گفتـــــه انــــــــــد :
صاحب دلان چهـــــــار کس اند :
زاهــــد است که دل او به شوق خستــه !
خائــــف است که دل او به اشک شستــــــه !
مــریـــــد است که دل او به خدمت کمـــر بستـــه !
مُحِــــبّ است که دل او به حضـــــــرت پیـــوستـــــــه !
به داوُد (ع) وحی آمد که : ای داود ؛
خانه ای که میدان مواصلت ما را شاید پاک کن ،
و از غیــــــــر مـــــــا با مـــــــــا پــــــرداز !
داود (ع) عرض کرد :
آن کدام خانه است که جــلال و عظمت تــــــو را شاید ؟
نـــــــــدا رسید : دل بنـــــــــــده ی مــؤمـــــــــن !
ای داود ؛ هرجا خرمن سوخته ای بینی
که در راه جستجوی ما با سوز عشق ،
مــــــــا را می جوید آنجاش نشان ده ،
که خرگاه قـــــدس مــــــا جز در میدان دل سوختگان نزنند !
ای داود ؛ بدان کــــــــه ؛
دل بنده ی مؤمن خزینــــــه ی بازار مــــــــا است ،
و منـــــــزلــــــگاه اطـــلاع مـــــــــا ،
محــــــــراب وصــــــــال مــــــــا است ،
و خیمــــــه ی اشتیــــــاق مــــــــا ،
قــــــــرارگاه کــــلام مـــــــــــا ،
و گنج خــــانـــــــــه ی اســـــــــرار مــــــــــا است !
هرچیــــز که بســـــــــــوزد بی ارزش گــــردد
و دل که بســـــــوزد با ارزش گـــــــردد !
رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند :
دل های بندگان خدا ظرف های خدا هستند ،
و من آن ها را که پاکتر ، صافتر ، رقّت دار تر ،
و استوارتر است دوست دارم ،
زیرا دل هــــای عاشقـــــــــان امّت ؛
جـــــــام هــــای شــــراب ربوبیّــــــت است ،
و هر دل که از آلودگیها صافی تر و بر مؤمنان مهربان تر باشد
آن دل به حضرت عـزّت نزدیکتـــــر و عزیزتـــــــــر است ،
زینهار ! تا دل را عزیــــــــــز داری !
و روی وی از کدورت های هوی و هوس و شهوت نگاه داری ،
که لطیفه ای است ربّانی و نظرگاه سبحانی !
زیرا خداوند نه به صورت شما می نگرد و نه به کارهای شما ،
بلکه به دلهــــــای شمـــــــا می نگـــــــرد ،
روی ها را می آرائید که آراستن روی به حضرت عزت افتخار نیست ،
موی ها را پر تاب و گره دار می کنید که در درگاه حق آن را اعتبار نیست ،
پس به صــــــــورت منــــــــازید که آن را مقــــــــــداری نیست !
و کاری که هست جز با دل پر درد نیست !
که گفتــــــــه اند :
این کار را مـــــــــردی ببایــــــــد با دلی پردرد !
ای دریغــــــــا ! که نه در جهــــان مـــــــرد ماند و نه در دلهــــــا درد !
مرد را دردی اگر باشد خوش است
درد بی دردی علاجش آتش است !
موضوع :