نگاهی به تفسیر ادبی عرفانی قرآن مجید ( 871 )                                                                         

ســوره 12 : یوسـف ( مـکّــی ـ 111 آیه دارد ـ جزء دوازدهم ـ صفحه 235 )  

( قسمــت چهــاردهـــم ) 

اختیـار بـلا کـردن

جزء دوازد هــم صفحــه 239 آیه 33 )

بسم الله الرحمن الرحیم

قَالَ رَبِّ السِّجْنُ أَحَبُّ إِلَیَّ مِمَّا یَدْعُونَنِی إِلَیْهِ

 وَإِلاَّ تَصْرِفْ عَنِّی کَیْدَهُنَّ أَصْبُ إِلَیْهِنَّ وَأَکُن مِّنَالْجَاهِلِینَ

تفسیـــر لفظـــی :

[یوسف] گفت پروردگارا ؛ زندان براى من دوست‏داشتنى‏ تر است از آنچه مرا به آن مى‏ خوانند ،

و اگر نیرنگ آنان را از من بازنگردانى به سوى آنان خواهم گرایید واز [جمله] نادانان خواهم شد

تفسیر ادبی و عرفانی :

از آن جا که اختیــــــار هر امری ؛

به اختبــــار (آزمودن) و امتحان است ؛

یوسف زنــــــــدان را اختیــــــار کــــــــرد ،

لاجرم در ورطه ی امتحــان و اختبـــــار افتاد ؛

و اگر طلب عافیــت می کردی ؛

یا بی اختبــار طریق اضطرار سپـردی ؛

ممکن بودی که بی بـــلا و بی وحشت زندان ؛

از آن چه می ترسیــدی ایمـن گشتی !

و از آن چـــه او را به آن خواندنــــد ؛

با عافیـــــت ، عصمت یافتـــی !

چه ؛ که در خبـــر است که ؛

اگر یوسف از خداونـــد به جــــای زنــــــدان ،

عافیــت خواستـه بود ، خداوند به او عطا می کرد !

لکن ؛ اختیــــارِ بــــلا کـــــرد ،

تا در آن بـــــلا از وی صـــــــدق خواستنـــد ،

و در محنــــت او بیفزودند .

[ همـــــان گونـــــــــه که مولایمان اباعبـــــــدالله الحسین علیه السلام ]

[ در ازل اختیار بلا کرد ، و در آن امتحان بزرگ ، صدق و استقامت خود و یاران را نشان داد ]

در تـــورات آمـــــده که ؛

خداوند تبارک و تعالی به موسی (ع) فرمود :

ای موسی ؛ اگر خواهی که به مقام مقربان فرود آئی ؛

و به درجـــــات عــالــــیِ بهشتـــــــــی رسـی ؛

از خود باز رستـه ، و به دوست پیوستـه ؛

مراد خود را فدای مرادِ ازلیِ ما کن .

که بنده را با اختیار چه کار ؟

اختیار ؛ اختیار ما است ،

و اراده ؛ اراده ی ما .

یوسف (ع) زنـــــدان اختیـــــــار کــــــرد ،

لاجرم او را به اختیــــار خود فرو گذاشتند ،

تا روزگاری دراز در زنـــــــدان بمــانـــــد ،

و نتیجه ی آن زندان که خود خواست این بود که ؛

به غــلامِ هــم زنـــــــدانیِ خود گفت :

چون به نزد خداوندت برگشتی ؛ مــرا به یــاد آور !

این بود که خداوند او را عتــاب کرد و فرمود :

تــو از مـــــــــــا زنـــــــــدان خواستی ؛

و حالا دیگری را نزد مخلوقِ ما شفیع خواهی ! ؟

به عزّتــم سوگنــــد که زنــدان تـــو را طولانی خواهم کرد .

در خبـــــــــر است که ؛

پس از این نــــدا ، زمیــن شکافتــــــه شد ،

و خداوند نیروی بینائیِ بیشتر به یوسف داد و فرمود :

فـــرو نگـــــر ؛ تا در زیـــــرِ زمیــــــن چـــــه بینــــــی ؟

یوسف مورچه ای را دید که چیزی در دهان دارد و می خورد !

نـــــدا آمـــــد : ای یوسف ؛

من از روزیِ این مورچه در زیـــرِ زمیـــن غافــــــل نیستم ،

تو ترسیــــدی که مـــــن تــــو را فرامـــــــوش کنم ؟

که به غلامِ عزیزِ مصر متوسّل شدی ! ؟

آیا من تو را نزد پــــدر ، عزیز و ارجمنـــد نساختــــم ؟

آیا کاروان برای نجــــــات تـــــــو نفرستادم ،

که تو را از چـــــــــــاه بیــــــرون آرند ؟

آیا من تو را نزد عزیـــــز مصـــــر گـــــــرامی نساختم ؟

آیا من تو را علم و حکمت و قدرت و عزت ندادم ؟

پس چگونــــه مـــــــرا فرامـــوش کردی ؟

و از دیگری یــــاری خواستی ؟ 

یوسف دست به دعـــــا برداشت و گفت :

                                   خــــداونـــــــــدا ؛

این لغـــزش مرا به فضل خود ببخش ،

و از گنــــــــاهـــــــــم درگـــــــــذر .

در خبــــــر است که ؛

جبرئیــــــل در زنـــــدان نزد یوسف رفت ،

یوسف او را بشنـــــــاخت و گفت :

تو را در میـــان خطاکاران چون بینـــــــــم ؟

جبرئیـــــــــل گفت :

                خــداونــــــــــــد می فرماید :

از من شرم نکردی که آدمیـــان را شفیـــــع قــــرار دادی ؟

من زنـــــدان تــــو را چنــــــد سال خواهم افــــزود ،

یوسف گفت :

آیا از افـــزودن زنــــــدان ، خداوند از من راضـــی می شود ؟

جبرئیل گفت : بلی

یوسف گفت : پس ؛ من از طولانی شدن زنـــدان شکایتی ندارم .