نگاهی به تفسیر ادبی عرفانی قرآن مجید (593 )  

ســوره 4 : نســـاء  ( مدنی ـ 176 آیه دارد ـ جزء چهارم ـ صفحه 77)

  ( قسمت پـانــزدهـــم )

نسیـم اُنـس

( جزء پنجــم صفحه 84)

بِســـمِ اللّهِ الـرَّحمــنِ الــرَّحیــم 

36 ـ وَاعْبُدُواْ اللّهَ وَلاَ تُشْرِکُواْ بِهِ شَیْئًا وَ بِالْوَالِدَیْنِ إِحْسَانًا

وَ بِذِی الْقُرْبَى وَالْیَتَامَى وَالْمَسَاکِینِ وَالْجَارِ ذِی الْقُرْبَى

وَالْجَارِ الْجُنُبِ وَالصَّاحِبِ بِالجَنبِ وَابْنِ السَّبِیلِ

وَ مَا مَلَکَتْ أَیْمَانُکُمْ إِنَّ اللّهَ لاَ یُحِبُّ مَن کَانَ مُخْتَالًا فَخُورًا

تفسیر لفظی : 

خدا را بپرستید و هیچ چیز با وی شریک نگیرید و با پدر و مادر نیکوئی کنید ، و همچنین با خویشاوندان و یتیمان و بی نوایان

و با همسایه ی خویشاوند و همسایه ی بیگانه و رفیق هم سفر و با کسان راه گذر و مسافر و با بردگان خود به نیکوئی رفتار کنید

که خداوند بنده ی خود ستا و نازکش را دوست ندارد .

  تفسیر ادبی و عرفانی :

ابتدای آیت ذکر تــوحیــــــد است ،

و توحیـــداصل علوم و سِرّ معـــارف و مایه ی دین است ،

و بنای مسلمانی و حاجز میان دوست و دشمن است ،

هر طاعتی که توحید با آن نیست ؛

آن را ارجی و وزنی نـــه !

و سرانجام آن طاعت جز تاریکی و گرفتاری نیست ،

و هر معصیت که با آن توحید است ؛

حاصل آن جز آشنائی و روشنائی نیست ،

یکتا گوئی توحیــــد مؤمنـــــان است ،

و یکتــــــــا بینـــــی توحیـــد عارفـــان !

توحید مؤمن ؛ دیو رانَد ، گناه شوید ، دل گشاید ؛

توحید عارف ؛ علایق بَرَد ، خلایق شُویَد ، حقایق آرَد ،

توحید مؤمن ؛ پند برگیرد ، در بگشاید ، بار دهد ،

توحید عارف ؛ رسوم انسانیت محو کند ، حجاب بشریت بسوزاند ،

تا نسیم اُنس دمد ، و یادگار ازلی رسد و دوست به دوست نِگَرَد !

توحید مؤمن آن است که ؛

خـــــــدا را به یکتــــــــائی در ذات ،

و پاکی در صفات ،

و ازلیت در نام و نشان ،

گواهی دهد،

خدائی که آسمان و زمین را جز او خدائی نه ،

خدائی که به شأن و قدر از همه برتر ،

و به ذات و صفات بالاتر ،

 و از ازل تا ابــــد بزرگتر و والاتر است .

گفته اند : توحید مسلمانمؤمن سه جمله است :

اثبات صفات ، بی تفریـــط ،

نفـــی تشبیـــه ، بی تعطیــــل ،

بر ظاهـــــر رفتــــــن ، بی تخلیــــط ،

حقیقت اثبات آن است که ؛

هرچه خدا فرموده ، از خود بر بیان است ،

و آن چه مصطفی (ص) فرموده ، از حق بر عیان است ،

پس باید تسلیم و تصدیق در آن پیش گیری ،

و بر ظاهر آن بایستی ،

و آن را مَثَل نزنی ،

و به خیال گِرد آن نگردی !

که آن چه در علم خدا آید ،

در خیال نیاید ،

و باید از تفکر در آن بپرهیزی ،

و تکلف و تأویل در ان نجوئی ،

این است توحیـــد که با آن از دوزخ برهند ،

و از خشم حـــق آزاد شوند .

و به بهشت روند ،

اما توحید عارفان که زینت صدّیقـــان است ؛

نه کار آب و گِل است ،

و نه جای زبان و دل !

موحّد عارف به زبان چه گوید ؟

که حالش خود زبان است ،

توحید را چگونه تعبیر کند ؟

که با هر عبارتی عین بهتان است !

این توحید نه از خلق است ،

بلکه آن را از حق نشان است ،