نگاهی به تفسیر ادبی عرفانی قرآن مجید ( 956 )                                                                                       

ســوره 16 : نحـــل ( مـکّــی ـ 128 آیه دارد ـ جزء چهــاردهم ـ صفحه 267 )

  ( قسمــت چهــارم )

 روش سالکان

[ اگر آب نبود این درختان بودند ؟ ]

 ( جزء چهارد هــم صفحــه 268 آیه 10 ) 

بسم الله الرحمن الرحیم  

هُوَ الَّذِی أَنزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً لَّکُم مِّنْهُ شَرَابٌ وَ مِنْهُ شَجَرٌ فِیهِ تُسِیمُونَ  

   تفسیـــر لفظـــی :

اوست کسى که از آسمان آبى فرود آورد که [آب] آشامیدنى شما از آن است

وروییدنى[هایى] که [رمه‏ هاى خود را] در آن مى‏ چرانید [نیز] از آن است

تفسیـــر ادبی و عرفانی :

( هُو َ) اشاره به ذات خــداونــــــد ،

( الَّذِی ) اشاره به صفــــات خــداونــــــد ،

( اَنزَلَ ) اشـــاره به افعــال خــداونــــــد است .

[ اگر آب نبود این میـــــوه ها بودند ؟ ]

تا بدانیم که خــداونــــــد ،

هم ذات است ، هم صفـــات و هم افعـــــال .

او در ذات ؛ قــــدیـــــــــــــــــــم ،

در صفـــــــات ؛ کــــــــریـــــــــم ،

و در افعــــال ؛ حکیـــــــــــــم است .

در ذات ؛ بی شــــــــــــــــرکــت ،

در صفــــــــــــــت ؛ بی شُبهــــت ،

و در افعـــــــــــــال ؛ بی علت است .

بنده نظاره ی صنــــــــــع وی کند ،

پس از صنع ؛ نظاره ی صفـــــــــات وی ،

و پس از آن نظـاره ی ذات او کند .

این است مقـــــــــــــام و روش ســـــــالکان ،

و درجــــــــــات معـــــروف عارفـــــــان .

[ اگر آب نبود این میـــــوه ها بودند ؟ ]

[ اگر آب نبــــــــــود حیـــــــــــــــــــات هم نبـــــــــــــود ! ]

پس در نظاره ی صنـــــع ؛ تفکّــــر بایــــــد ،

در نظاره ی صفات ؛ علــــــــــم باید ،

و در نظاره ی ذات ؛ تذکّــــــــــر باید .

که ؛ خداوند در ابتدا فرمود : لِقَومٍ یَتَفَکَّرُونَ

بعد از آن فرمــــــــود : لِقَومٍ یَعقِلُونَ

سپس فرمود : لِقَومٍ یَذَّکَّرُونَ

که با این ترتیب معرفت حاصل می شود :

اول ؛ تفکّــــــــــر ،

بعد ؛ تعلّـــــــــــــم ،

سپس تذکّــــــــــــــر ،

درسایه ی دوام علــــم .

[ آیا این پیام ، تلنگری نیست به افکاری که در خواب غفلت مانده اند و منتظر دستور صریح رهبـــــری می مانند ؟ با این که موضع رهبری معظم انقلاب در موضوع هسته ای کاملاً عیان است آیا باز هم لازم به بیان و تکرار بیان است ؟ مگر خط قرمز ها را کاملاً شفاف ترسیم نکرده اند ؟ آیا عبور از خط قرمزها نیز کاملاً مشخص نیست ؟ آیا وظیفه ملت و نخبگان ملت در این قضیه چیست ؟ شعـــار هیهات منّاالذلة می دهیم در حالی که ذلّــــــت در چند قدمی مــــا است ! چه خوب فرموده اند : رهبری وظایفی دارد شما هم وظایفی دارید ... ] 

پس نخست آدمی فکر می کند ،

و نظری از روی فکر اتخــــاذ می کند ،

(به شرطی که در نظرش خللی نباشد )

در صورت درستیِ نظر ؛

تحصیل علـــــم بر او واجب می شود ،

( در اینجا فرقی میان علم و عقل نیست )

پس از آن نظر را ادامه می دهد ،

و آن تذکّـــــــــــر است ،

و یادآوریِ آن چه که گفتــه است .

... وَ إِنَّمَا عَرَفَ اللَّهَ مَنْ عَرَفَهُ بِاللَّهِ فَمَنْ لَمْ یَعْرِفْهُ بِهِ فَلَیْسَ یَعْرِفُهُ ؛ [بحارالأنوار، ج4 ص160]

فــراق یـــار

از تـــو اى مى ‏زده ، در میکده نامـــى نشنیدم

نــزد عشّـــاق شدم ، قـــــامت سرو تــــــو ندیدم

از وطـن رخت ببستـــــم کــــه تو را بــاز بیابم

 هـر چـه حیرت‏ زده گشتم ، به نوایى نرسیدم

گفتــــم از خــــــود بــــرهم تا رخ ماه تو ببینم

چـکنـــم مـــن کـه از این قیــد منیّت نرهیدم ؟

کــــوچ کـــردند حـــریفان و رسیدند به مقصد

بى نصیبم مــــن بیچـــاره که در خانه خزیـدم

لطفى اى دوست که پروانه شوم در بر رویت

رحمى اى یـــــار کـــــه از دور رســانند نویدم

اى کــه روح منـى ، از رنــج فــراقت چه نبردم ؟

اى که در جان منى از غم هجرت چه کشیدم ؟

( دیوان امام خمینی [ره] ص 146 )