نگاهی به تفسیر ادبی عرفانی قرآن مجید ( 816)                                                                        

ســوره 9 : تـوبــه ( مـدنـی ـ 129 آیه دارد ـ جزء دهم ـ صفحه 187 )

    ( قسمــت ســـی و هشتــم )

سفـرِ عشـق

 جزء یازد هــم صفحــه 206 آیه 122 )

این سوره چون با عذاب و تهدید کافران و مشرکان آغاز شده و اعلام برائت و بیزاری از آنها را در بر دارد ، و کافران و مشرکان مشمول عفو بخشش و رحمت خداوند نیستند ، استثنائاً برخلاف تمام سوره های قرآن ، بدون بسم الله الرحمن الرحیم شروع گردیده است .

اعوذ بالله السمیع العلیم من الشیطان الرجیم

وَ مَا کَانَ الْمُؤْمِنُونَ لِیَنفِرُواْ کَآفَّةً فَلَوْلاَ نَفَرَ مِن کُلِّ فِرْقَةٍ مِّنْهُمْ طَآئِفَةٌ

لِّیَتَفَقَّهُواْ فِی الدِّینِ وَ لِیُنذِرُواْ قَوْمَهُمْ إِذَا رَجَعُواْ إِلَیْهِمْ لَعَلَّهُمْ یَحْذَرُونَ

 تفسیـــر لفظـــی :

و شایسته نیست مؤمنان همگى [براى جهاد] کوچ کنند پس چرا از هر فرقه‏ اى ازآنان دسته‏ اى کوچ نمى‏ کنند تا [دسته‏ اى بمانند و] در دین آگاهى پیدا کنند و قوم خود را وقتى به سوى آنان بازگشتند بیم دهند باشد که آنان [از کیفرالهى] بترسند

 تفسیر ادبی و عرفانی :

ظاهر آیت ، ترغیب علماء دین است بر تحصیل علوم شریعت ،

و تشویق اصحاب حدیث بر جمع احادیث پیامبـــر (ص) ،

و تـــازه داشتـــــن سنّت مصطفــی (ص) ،

و احیـــــــــاء دیـــن و شریعـت .

مصطفـــــی (ص) فـــــــرمـــــاینـــــــــد :

تازه روی و روشن دل باد کسی که سخن من بشنــــود ،

و گوش دارد ، و الفاظ آن نگاه دارد ، تا بـــاز رساند ،

آن چنان که در آن نیفــــــزاید و نکاهــــــد ،

و امـــانــــت در آن به جــــــای آرد .

علمــای بــــزرگ گفتــــــه اند :

هیچ امانت بدان نرسد که در کتاب و احادیث تصـــرّف نکنی ،

و از ظاهــــــــرِ آن برنگردانی ،

و در آن نیفـــــزائی و از آن نکاهـــی ،

و از تأویل و تصرّف و تکلف بپـــرهیــــــــزی ،

زیرا که تصـــرف و تاویـــل در دین ، زهــر کشنــــده است ،

و آن دین که بر تأویل و تصرف نهند ، باطل است ،

تأویل و تصرف ، کار دشمــــن ،

و اقرار و تسلیــــم ، کار دوست است .

درک تأویل را ضامن ، رأی است

و درک تسلیم را ضامن ، خـــــدا است ،

هرچه از تأویل آید ، بر ماست ،

و آن چه از تسلیم آید ، از خــــدا است .

رحلت عالمان آن است که ؛ به اقطار جهان سفـــر کنند ،

تا مـــردم به روشنــــــائی دانش ایشان ، راه یابد و از دوزخ برهد ،

و رحلت عارفان آن است که ؛ از نفس خود سفر کنند ،

و منـــــازل تقـــــوی را بــــاز برنــــد ، تا به سرِ کــوی محبت رسند ،

و بر بساط مشاهدت ، به محل قرب ، در حضرت احدیت آرام گیرند ،

و هرچه به خاطر ایشان درآید ، یا همت ایشان به وی رسد ؛

سعـــــــــادتمنــدِ جــاویـــــد گـــــــردد .

چنـــان کـــه گــوینـــــد :

عارفی بزرگوار از جائی می گذشت ،

دیده ی او بر گروهی اسیرانِ رومی افتــــاد ،

که پادشاه پیروزمنـــد اســــلام ،

 آنان را به بنــــد بستــه و در قیــد قهـــر کشیـــده !

چون عارف بررگ این صحنه را بدید ؛

و چشمش به آن بی سرمایگان افتاد ؛

با لب اشارتی کرد و گفت :

پادشاها ؛ اینان راه نمی دانند ، راهشان بنمای تا بدانند !

هنوز اشارت تمام نکرده بود که ؛

روزنــــه ی توحیــــد در دل آنان گشوده شد ،

و همگی زنّــــار کیفــــر بگشادند ،

و کمـــر وفـــــای دین در میــــان بستند !

سفرِ عشق

بــــــــــــا دلِ تنگ به ســـوى تو سفر باید کرد

ازســـــــــــر خویش به بتخانــــه گذر باید کرد

پیــــــــر مـــا گفت: ز میخانه شفــا باید جست

 ازشفـــــــــــا جستنِ هر خانـه حـذر باید کرد

آنکــــه از جلوه رخسار چو ماهت، پیش است

بى‏گمـــــــــــــــان معجزه شقِّ قمــر باید کرد

گــــــــــــــر درِ میکـــده را پیـر به عشاق گشود

  پس ازآن آرزوى فتــــــــــــح و ظفـر بایــد کرد

گـــــر دل از نشئه مى، دعوى سـردارى داشت

 بهخــــــــود آییــد که احساس خطـــر باید کرد

مـــژده اى دوست که رندى سر خُـم را بگشود

بـادهنــــــوشان لب از این مائــده ، تـر باید کرد

در رهِ جستن آتشکـــــــــــــــده سر بـایـد باخت

 به جفـــــــــــا کارى او سینــه ، سپــر بایـد کرد

ســـــر خُـــــــم بـاد سلامت که به دیـدار رخش

 مستِســــــــــــاغر زده را نیــز خبـــر باید کرد

طــــرّه گیسوى دلدار به هر کــوى و درى است

پس بههر کوى و در ، از شوق سفـــر باید کرد

[ دیوان امام خمینی (ره) ص 79 ]