نگاهی به تفسیر ادبی عرفانی قرآن مجید ( 814 )  

ســوره 9 : تـوبــه ( مـدنـی ـ 129 آیه دارد ـ جزء دهم ـ صفحه 187 )  

  ( قسمــت ســـی و ششــم )

 بی تو به سر  نمی شود

 جزء یازد هــم صفحــه 205 آیه 112 )

این سوره چون با عذاب و تهدید کافران و مشرکان آغاز شده و اعلام برائت و بیزاری از آنها را در بر دارد ، و کافران و مشرکان مشمول عفو بخشش و رحمت خداوند نیستند ، استثنائاً برخلاف تمام سوره های قرآن ، بدون بسم الله الرحمن الرحیم شروع گردیده است .

اعوذ بالله السمیع العلیم من الشیطان الرجیم

التَّائِبُونَ الْعَابِدُونَ الْحَامِدُونَ السَّائِحُونَ الرَّاکِعُونَ  السَّاجِدونَ الآمِرُونَ بِالْمَعْرُوفِ

وَالنَّاهُونَ عَنِ الْمُنکَرِ  وَالْحَافِظُونَ لِحُدُودِ اللّهِ وَ بَشِّرِ الْمُؤْمِنِینَ

تفسیـــر لفظـــی :

[ آن مؤمنان ] همان توبه‏ کنندگان ، پرستندگان ، سپاسگزاران ، روزه‏ داران، رکوع‏ کنندگان ،

سجده ‏کنندگان ، وادارندگان به کارهاى پسندیده ، بازدارندگان از کارهاى ناپسند ،

و پاسداران مقررات خدایند و مؤمنان را بشارت ده

تفسیر ادبی و عرفانی :

این آیت توصیف صفت مؤمنان است ،

و سیــــــرت آشنایـان و آئیــــن دوستــان ،

پسینیـــانِ این گیتی ، پیشـــــــوایانِ آن گیتی ،

گـــواهـــــــــان انبیـــــــاء و شفیعـــــــان خلــــــــق ،

سادات دنیــا و دوست داران دین و دوست داشتگان حق ،

طبقات ایشان در این آیت به نظام پسندیده یاد کرد ؛

و ایشان را بر آن صفــــــــات ستـــــــــود ،

و بدان گـــــواهــــــــی داد ،

و به دون ترین آن ها ابتـــــــــدا کرد ،

تا به بـــرتــــــریــــنِ آن هــــــــا رسیـــــــد !

بدین معنی که : نخست فروتنــان را یاد کرد (تائبان) ،

و از گنـــــاه بــازگشتـــــگان را مقــــــــدّم آورد ،

تا خجــل نماننــــــد ، و امیـــد ، تازه دارند ،

بدین ترتیب :

تائبان : از گناه بازگشتگان ، پشیمانان و عذرخواهان

عابدان : پرستنـــــــدگان ، امــــرگـــزاران ، خدمـت ورزان

حامدان : ستــاینـــــــدگان ، آزادی کننـــدگان ، ثنــــاگویـــان

سائحان : حاجیــان ، جهـــادگران ، روزه داران ، دانش جویــــان

راکعان : فروتنان ، خدمت کاران ، فرمان برداران ، به پیری رسیدگان

ساجدان : نمازگزاران ، روی بر خاک نهندگان ، پیشانی به زمین گذاران

آمران به معروف : مردم را به دین فرمایندگان ، اذان نمـــــازگویان ،

                   خلق را به طاعت خوانان ، پنــــد و اندرز دهندگان .

ناهیــان از منکــر : مردم را از کارهای زشت دور کنندگان ،

         دفع ستم کنندگان ، بدی ها را تذکر دهندگان .

[ با این نظم ، مقام آمران به معروف و ناهیان از منکر را از همه بالاتر قرار داد ،

لـــذا مجــاهـــدان راه خـــدا نیز مشمول همین طبقـــــه خواهند بود ،

به فرموده ی اباعبدالله الحسین علیه السلام هنگام خروج از حجاز :

انی لم اخرج اشرا و لا بطرا و لا ظالما و لا مفسدا ، بل خرجت لطلب الاصلاح فی امة جدی ، ارید ان آمر بالمعروف وانهی عن المنکر و اسیروا بسیرة جدی و ابی ....

جهـــاد و یا دفاع از حق یکی از مصـادیق روشن امر به معروف و نهی از منکر است .

این هاست صفــات مؤمنــان و سیــرت آشنـایـان

و آئین دوستـان و دوست دارانِ حــــق

 و پرستندگانِ حقیقت مطلق .

... وَ بَشِّرِ الْمُؤْمِنِینَ

مؤمنان را بشارت ده که ؛

هرچه از ایشان تقصیــر است ؛ بی نیازیِ من برابرِ آن است !

و هرچه از ایشان ناپسنــــد است ؛ مهربانیِ من بر سر آن است !

و هرچـــه رهـــی را امیــــــــد است ؛ فضـــــــل من برتر از آن است !

بشارت باد مؤمنان را که ؛

چون ایشان را می گُــــزیــــدم ، عیب می دیدم ،

لیکن به بی نیـــازیِ خود چنان که بود رهی را خریـــدم .

یکی از بزرگان گوید :

هیچ عبــادتی درست نیست مگر به توبــــــه !

و هیچ توبـــه ای صحیـــح نیست مگر به سپاسگــزاری !

راه توبــــه و سپاسگزاری کامل نیست جز به سیاحت و ریاضت !

و هیچ یک از مقدمات و مقامات حاصل نمیشود ؛

مگر به مداومتِ رکوع و سجود !

و هیچ یک از کارها درست و کامل نمیشود ؛

مگر به امر به معروف و نهی از منکر .

نوشتـــه انــــــــد :

فردا در رستاخیز گروهی از این امت را به ترازوگاه آرند ،

و فرشتـــــــگان که بر ایشان موکل باشنــــد ؛

بــدی هــــای ایشان را شمـــارش گیـــرند و گوینــد :

بار خــدایــــا ؛ اینان بد عهدانند ، بی وفایانند ، فراموش کارانند ،

گناه کارانند ، دلیران بر عصیان و شوخان و گستاخانند !

از سوی ربّ عزّت نــــــدا آید :

از آن جا که کردار ایشان چنــان است ؛

و از آن جا که کَـــرَم ما و عفــــو ما چنین است ؛

اینان تائبان ، عابدان ، حامدان ، روزه داران و نمازگزارانند ،

دوستیِ ما را به جان خواهانند ، و به مهر ما یکتــا گویان ،

در آن وقت آن بیچارگان با حالت عجز و انکسار گویند :

بار الاهــــــا ؛

اگر فــاسقیـــــــم و اگر عابــــد ،

چنان که هستیــــــم ، آنِ تـــــــــو هستیــــم !

و به داشت توئیم ،

بر خواست تو موقوف ،

و به بندگیِ تو معروف ،

از تــــــــو گــــــذر ، نــــه !

و بی تـــــــو به ســــر ، نــــه !

بی همگان به سر شود ، بی تو به سر نمی شود !

بنده گر خوب و اگر بد ، آنِ تــوست

عاشق ار دانا و نادان ، آنِ توست !