نگاهی به تفسیر ادبی عرفانی قرآن مجید ( 956 )                                                                                       

ســوره 16 : نحـــل ( مـکّــی ـ 128 آیه دارد ـ جزء چهــاردهم ـ صفحه 267 )

  ( قسمــت چهــارم )

 روش سالکان

[ اگر آب نبود این درختان بودند ؟ ]

 ( جزء چهارد هــم صفحــه 268 آیه 10 ) 

بسم الله الرحمن الرحیم  

هُوَ الَّذِی أَنزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً لَّکُم مِّنْهُ شَرَابٌ وَ مِنْهُ شَجَرٌ فِیهِ تُسِیمُونَ  

   تفسیـــر لفظـــی :

اوست کسى که از آسمان آبى فرود آورد که [آب] آشامیدنى شما از آن است

وروییدنى[هایى] که [رمه‏ هاى خود را] در آن مى‏ چرانید [نیز] از آن است

تفسیـــر ادبی و عرفانی :

( هُو َ) اشاره به ذات خــداونــــــد ،

( الَّذِی ) اشاره به صفــــات خــداونــــــد ،

( اَنزَلَ ) اشـــاره به افعــال خــداونــــــد است .

[ اگر آب نبود این میـــــوه ها بودند ؟ ]

تا بدانیم که خــداونــــــد ،

هم ذات است ، هم صفـــات و هم افعـــــال .

او در ذات ؛ قــــدیـــــــــــــــــــم ،

در صفـــــــات ؛ کــــــــریـــــــــم ،

و در افعــــال ؛ حکیـــــــــــــم است .

در ذات ؛ بی شــــــــــــــــرکــت ،

در صفــــــــــــــت ؛ بی شُبهــــت ،

و در افعـــــــــــــال ؛ بی علت است .

بنده نظاره ی صنــــــــــع وی کند ،

پس از صنع ؛ نظاره ی صفـــــــــات وی ،

و پس از آن نظـاره ی ذات او کند .

این است مقـــــــــــــام و روش ســـــــالکان ،

و درجــــــــــات معـــــروف عارفـــــــان .

[ اگر آب نبود این میـــــوه ها بودند ؟ ]

[ اگر آب نبــــــــــود حیـــــــــــــــــــات هم نبـــــــــــــود ! ]

پس در نظاره ی صنـــــع ؛ تفکّــــر بایــــــد ،

در نظاره ی صفات ؛ علــــــــــم باید ،

و در نظاره ی ذات ؛ تذکّــــــــــر باید .

که ؛ خداوند در ابتدا فرمود : لِقَومٍ یَتَفَکَّرُونَ

بعد از آن فرمــــــــود : لِقَومٍ یَعقِلُونَ

سپس فرمود : لِقَومٍ یَذَّکَّرُونَ

که با این ترتیب معرفت حاصل می شود :

اول ؛ تفکّــــــــــر ،

بعد ؛ تعلّـــــــــــــم ،

سپس تذکّــــــــــــــر ،

درسایه ی دوام علــــم .

[ آیا این پیام ، تلنگری نیست به افکاری که در خواب غفلت مانده اند و منتظر دستور صریح رهبـــــری می مانند ؟ با این که موضع رهبری معظم انقلاب در موضوع هسته ای کاملاً عیان است آیا باز هم لازم به بیان و تکرار بیان است ؟ مگر خط قرمز ها را کاملاً شفاف ترسیم نکرده اند ؟ آیا عبور از خط قرمزها نیز کاملاً مشخص نیست ؟ آیا وظیفه ملت و نخبگان ملت در این قضیه چیست ؟ شعـــار هیهات منّاالذلة می دهیم در حالی که ذلّــــــت در چند قدمی مــــا است ! چه خوب فرموده اند : رهبری وظایفی دارد شما هم وظایفی دارید ... ] 

پس نخست آدمی فکر می کند ،

و نظری از روی فکر اتخــــاذ می کند ،

(به شرطی که در نظرش خللی نباشد )

در صورت درستیِ نظر ؛

تحصیل علـــــم بر او واجب می شود ،

( در اینجا فرقی میان علم و عقل نیست )

پس از آن نظر را ادامه می دهد ،

و آن تذکّـــــــــــر است ،

و یادآوریِ آن چه که گفتــه است .

... وَ إِنَّمَا عَرَفَ اللَّهَ مَنْ عَرَفَهُ بِاللَّهِ فَمَنْ لَمْ یَعْرِفْهُ بِهِ فَلَیْسَ یَعْرِفُهُ ؛ [بحارالأنوار، ج4 ص160]

فــراق یـــار

از تـــو اى مى ‏زده ، در میکده نامـــى نشنیدم

نــزد عشّـــاق شدم ، قـــــامت سرو تــــــو ندیدم

از وطـن رخت ببستـــــم کــــه تو را بــاز بیابم

 هـر چـه حیرت‏ زده گشتم ، به نوایى نرسیدم

گفتــــم از خــــــود بــــرهم تا رخ ماه تو ببینم

چـکنـــم مـــن کـه از این قیــد منیّت نرهیدم ؟

کــــوچ کـــردند حـــریفان و رسیدند به مقصد

بى نصیبم مــــن بیچـــاره که در خانه خزیـدم

لطفى اى دوست که پروانه شوم در بر رویت

رحمى اى یـــــار کـــــه از دور رســانند نویدم

اى کــه روح منـى ، از رنــج فــراقت چه نبردم ؟

اى که در جان منى از غم هجرت چه کشیدم ؟

( دیوان امام خمینی [ره] ص 146 )

نگاهی به تفسیر ادبی عرفانی قرآن مجید ( 955 )                                                                                       

ســوره 16 : نحـــل ( مـکّــی ـ 128 آیه دارد ـ جزء چهــاردهم ـ صفحه 267 )

  ( قسمــت سوّم )

وصــال مولـی

 ( جزء چهارد هــم صفحــه 267 آیه 6 ) 

بسم الله الرحمن الرحیم  

وَ لَکُمْ فِیهَا جَمَالٌ حِینَ تُرِیحُونَ وَ حِینَ تَسْرَحُونَ

  تفسیـــر لفظـــی :

و در آنها براى شما زیبایى است آنگاه که [آنها را] از چراگاه برمى ‏گردانید

و هنگامى که [آنها را] به چراگاه مى‏ برید

تفسیـــر ادبی و عرفانی :

قومی را جمــال در مــــــــال است ،

و قومـــی را جمـــــــال در احــــــــــوال ،

توانگران از تماشای اغنام و احشام ،

و دارائیِ خویش ، صبـــح و شــــام ،

جمــــال آرائـــــــی می کنند !

و درویشان ، جـاه و جـلال خود را ؛

در وصــال مــولــــی می دانند .

توانگران که جمـال خود را در مــال دانند ،

از دو حــــال بیرون نیست :

یا مالِ حـــلال است ، یا مالِ حـــــرام !

اگر حـــــــــلال است ؛ محنـــت ،

و اگر حــــرام است ؛ لعنت و عقوبت !

نوشتــــه انـــــد :

در شب معـــــراج ؛ آن چه مال و منال بود ؛

فدای قدم رسول الله (ص) کردند ،

او بدانهــــــــا ننگریست ،

و افتخـــــارش این بود که بگوید ؛

روزی که سیـــرم تو را حمـــد می کنم ؛

و روزی که گرسنه ام تو را شکر می کنم !

 و این است راه راست ، که فرمود :

وَ عَلَى اللّهِ قَصْدُ السَّبِیلِ وَ مِنْهَا جَآئِرٌ وَ لَوْ شَاء لَهَدَاکُمْ أَجْمَعِینَ

راه راست و پسندیده آن است که :

به سوی حــــقّ می شود ، و بر حــــقّ گذر دارد ،

و آن راه را به ســه چیـــــز می توان بریــــد و پیمــــود :

نخست ؛ علــــم

دوم ؛ حــــــــــال

سوم ؛ عیـــــــن

علـــــــم ؛ بی استـــاد ، درست نیــــایـــــد ،

حـــــــال ؛ بی موافقــــت ، راست نیــایــــد ،

عیـــن ؛ تنهائی است ، که با علاقه نسازد !

پس در علـــم ؛ تـرس باید !

در حـــــــال ؛ امیـــــد باید !

و در عین ؛ استقامت باید !

و گفتــــــه انـــــــــد :

هیچ کس این راه را نبرید تا سه چیـــز به هم ندید :

از سلطه ی نفس رستـــــــه ،

دل با مــولــــی بستـــــــــــه ،

و سِـرّ به اطلاع حق آراستـه !

آرزوهـــا 

در دلـــــــم بــــــــود که آدم شوم ؛ امّا نشدم

بــــى‏ خبــــراز همه عالَــــم شوم ؛ امّا نشدم

بـــــــر درِ پیــــــرِ خــــــرابــــات نهـم روى نیـاز

تا بــه این طایفــه محــــرم شـوم ؛ امّـا نشدم

هجـرت از خویش کنم ، خانه به محبـوب دهم

تا بـــه اسمـــــاء معلّـــم شوم ؛ امّـــــا نشدم

از کف دوست بنوشم همه شب بــاده عشق

رستــــه از کوثــــر و زمــزم شوم ؛ امّا نشدم

فــــــــــارغ از خـویشتن و والـه رخسار حبیب

 همچنــــان روح مجسم شـوم ؛ امّــــا نشدم

سر و پا گوش شوم ، پاى به سر هوش شوم

کـــــز دَم گرم تـــــو مُلهَــــم شوم ؛ امّا نشدم

از صفــــــا راه بیابــــــم به ســوى دار فنــــــا

در وفــــا یــــــار مسلّــــــــم شوم ؛ امّا نشدم

خواستم بر کنم از کعبه دل ، هر چه بت است       

تــــا بــــرِ دوست مکــــرّم شوم ؛ امّـــا نشدم

آرزوهــــا همـــــه در گور شد اى نفس خبیث

در دلــــم بــــود کـه آدم شوم ؛ امّــــــا نشدم

( دیوان امام خمینی [ره] ص 145 )

نگاهی به تفسیر ادبی عرفانی قرآن مجید ( 954 )                                                                                       

ســوره 16 : نحـــل ( مـکّــی ـ 128 آیه دارد ـ جزء چهــاردهم ـ صفحه 267 )

    ( قسمــت دوّم )

بوستـان تقـوی

 ( جزء چهارد هــم صفحــه 267 آیه 2 ) 

بسم الله الرحمن الرحیم  

یُنَزِّلُ الْمَلآئِکَةَ بِالْرُّوحِ مِنْ أَمْرِهِ عَلَى مَن یَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ

أَنْ أَنذِرُواْ أَنَّهُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنَاْ فَاتَّقُونِ

   تفسیـــر لفظـــی :

فرشتگان را با روح به فرمان خود بر هر کس از بندگانش که بخواهد نازل مى‏ کند

که بیم دهید که معبودى جز من نیست پس از من پروا کنید

تفسیـــر ادبی و عرفانی :

حقیقتِ روح آن است که ؛

حیاتِ دل و حیاتِ دین در آن است ،

و آن جمالِ عزّتِ قرآن است ،

که از حضرت جلال به صفت رسالت ،

و به سفارت جبرئیل ؛

به محمد مصطفی (ص) می رسد ، که ؛

... أَنْ أَنذِرُواْ أَنَّهُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنَاْ فَاتَّقُونِ

به بندگانم خبر دهید که منم خــــدای یکتــــا ،

و در صفــــــــــــــات بی همتــــــــــــــا ،

و از هــم ماننـــــــــدی جـــــدا ،

و در ضمانها با وفـــــــــا ،

هرکس این کلمه ی شهادت بگفت ؛

و مُهــــــر تــوحیــــــــد بر دل نهــــــــاد ؛

در ســرا پـــــــــرده ی عـــزّت اســلام آمد ،

و همی بدان که ســـرا پـــرده ی اســـــلام را ؛

جز در بوستـــان تقـــــوی نزنند ،

که فرمود : مرا بپرهیزید « اِتَّقُوا الله »

و بدان که حقیقت تقوی پاکیِ دل است ،

از هرچه ســـــــــوای حــــقّ باشد ،

و همانگونه که بر مردم ،

مسلمـــــــــان شدن واجب است ؛

تقــــــــــــوی نیـــــــــــز واجب است ،

زیرا دیـــــن را که بنـــــا نهادند ؛

بر تقـــــــــــوی نهـــادند ،

و هرکس صاحب ولایت شد ؛ به تقوی شد ،

که فرمود : اولیــــــــاء خـــــــــدا همان متقیــــــانند .

و این تقوی را شرایط و مراتبی است ؛

و شرط اول آن ، این است که ؛

پاسبان دل خود باشی ،

و سه چیــــــــز را به جــــای آوری :

اول این که خویشتن را با دست امان ندهی ،

دوم ؛ از هرچیـــــز ناپسنـــــد بپـــرهیــــــــــزی ،

و سوم ؛ یک لحظــــــه از حـــقّ غافـــــــل نباشی !

رحمت خــــــدای بر آنان که ؛

از خدمت حقّ ، به شغل خلق نپردازند ،

و هر جزئی از اجزاء بدنشان ،

به نوعی به خدمت حق مشغول ،

و همه ی اوقاتشان ،

اندر مراعات حقوق حقّ مصروف ،

نه از ایشان عضوی برای خدمت خلق فارغ ،

و نه وقتی از ایشان برای دشمنی با خلق ضایع !

همان گونه که آن بزرگ گفت ؛

مارا از محبت حق چندان شغـل افتــــاده ؛

که با دشمنیِ دیگـری مجـال فراغت و پرداخت نیست !

غدیــــــــــر از اساسی‌ترین برنامه ‏هاى پیامبــــــــر خــــــدا (ص)

براى دوام و عزت و شکوه اسلام و قرآن بود،

و هرکس صاحب ولایت شد ؛ به تقوی شد ،

که فرمود : اولیــــــــاء خـــــــــدا همان متقیــــــانند .

نگاهی به تفسیر ادبی عرفانی قرآن مجید ( 953 )                                                                                       

ســوره 16 : نحـــل ( مـکّــی ـ 128 آیه دارد ـ جزء چهــاردهم ـ صفحه 267 )

  ( قسمــت اوّل )

آتش معـرفـت

 ( جزء چهارد هــم صفحــه 267 آیه 1 ) 

بسم الله الرحمن الرحیم  

أَتَى أَمْرُ اللّهِ فَلاَ تَسْتَعْجِلُوهُ سُبْحَانَهُ و تَعَالَى عَمَّا یُشْرِکُونَ 

   تفسیـــر لفظـــی :

 [هان] امر خدا دررسید پس در آن شتاب مکنید

او منزه و فراتر است از آنچه [با وى] شریک مى‏ سازنـــد

تفسیـــر ادبی و عرفانی :

به یاد و نام خــــدا دلهـــا واله و حیران ،

و خـردها به عـزت این نام سرگردان ،

و روان هـــا به کشف جـــلال

و بـزرگــواری نام او دهشت زده و پریشان،

خلق را فناء و عدم ، نصیب ،

و خالق را اَزَل و قِـدَم ، بهـره است.

نوشتــــــه انـــد :

روزی عارفی در مکاشفه جلال حق مستهلک شده بود ؛

و از خود بی خود گشته غریق دریــای محبت

و حریق آتش معرفت شده همی گفت :

خــدایـــا ؛

اگرت بخوانـم برانی !

اگرت نخوانم همانی !

پس چکنم من بدین حیرانی ؟ !

هم تو مگـرسامان کنی !

راهم به خود آسان کنی

پناهـنـده از تو بسوی تو است ،

نه با تو قــرار است و نه از راه تو فـرار !

نه با تو مرا آرام ، نه بی تو کارم به سـامان !

نه جای بُریدن و نه امید رسیدن!

فریاد از تــو ،که جان ها همه شیدا از تــو،

و این دل ها همـه حیـران تــو است.

 عارفی گفت: چون پنداشتم که به جائی رسیدم به پنهانی ندائی رسید که : هـر وقت گمان کردی که ما را یافتی همان دم ما را نیافتی و هـر وقت که گمان بردی ما را نیافتی آنگاه یافتی!

    خـداونــد به خـلـق می نماید که این کار نه به حد فهم و وَهم آدمیان است و نه در گاه تأویل و تفسیر عالمان و نه میدان عبادت عابدان، و نه بیابان تحیـر عارفان است،

زهـری با شهـدی آمیخته،

هم درد است و هم دارو !

هم شادی و هم زاری !

بنده میان این دو حال سرگـردان !

هم گریان و هم خندان، همی گوید :

خــدایــا ؛

دلم از درد کباب است،

و روزگار نشان اینکه خذلان ملازم ،

و توفیق درحجاب است ،

بیچـاره نمی داند که در سخـن عــذاب است ،

یا از مولی عتـــاب است!

دردی است مرا که بهی مبـــاد ،

کــه مــرا دریــن صـــواب است ،

یا دردمندی به درد خرسنـد !

کسی را چه حساب است !

سخنی درآمیختـم چون سنگ ،

که در آن هم آتش هم آب است !

خـدایــا ؛

داستان این است که برداشتم ،

پس این بیچاره را چه جواب است؟

بزرگی را پرسیدندخـدای را دوست داری؟

گفت: آری دارم ،

گفتند دشمن خـدا را که ابلیس است دشمن داری؟

گفت: مارا از محبت حق چندان شغـل افتاده ؛

که با دشمنیِ دیگـری مجـال فراغت و پرداخت نیست !

زنجیــر معـنبــــــر تــــــــو دام دل مــاست

عنبـر ز نسیــم تـــــــــو غــلام دل مــاست

درعشق تو چـون خطبــه بنـام دل ماست

گوئی کـه همــه شهــد به کام دل ماست

أَتَى أَمْرُ اللّهِ فَلاَ تَسْتَعْجِلُوهُ ...

فرمان خداوند ، و طاعت داشتِ او رنگارنگ ؛

ظاهرِ بنده را امری فرمودند ،

و باطن وی را امری دیگر ،

ظاهر آن که ؛ بر درگاهِ عبادت کمرِ خدمت همی بسته باش !

باطن آن که ؛ بر بساطِ معرفت به صفت حرمت ، آهسته همی باش !

دل را دوامِ مراقبت فرمودند ،

و سِـرّ را در مقام معرفت طلب صفاء ،

و روح را در عین مشاهدت ، لزوم حضرت فرمودند ،

آن گاه فرمود :

دریافتِ مرا تعجیل مکنید !

و از اندازه ی فرمان در مگذرید ،

که آن که صادق است ،

روزی برسد به آن چه مراد است ،

و فرمان بُردارِ حقّ ،

از دیدار بر میعـــــــــــــاد است !

السلام علیک یا مولای یا اباصالح المهدی

این جمعه هم گذشت و نیامدید آقـــا !

شاید ما همچنـــــان سرگــــــرم دنیـــا و زنـــــدگی خویشیــم

ولی هر روزه برای تعجیل در ظهـــــــــور مبارکتــــــان

دعــــای فــــــرج بر لب داریـــــــم

نگاهی به تفسیر ادبی عرفانی قرآن مجید ( 952 )                                                                                       

ســوره 15 : حجـــر ( مـکّــی ـ 99 آیه دارد ـ جزء چهــاردهم ـ صفحه 262 )

  ( قسمــت شانـزدهـــــم )

مظنّـه ی مشـاهـدت

  ( جزء چهارد هــم صفحــه 267 آیه 97 ) 

بسم الله الرحمن الرحیم  

وَ لَـقَـد نَعـلَـمُ اِنَّکَ یَضِیقُ صَـدرُکَ بِما یَقُـولُـونَ

   تفسیـــر لفظـــی :

و قطعا مى‏ دانیم که سینـــــه تــــــــــو از آنچه مى ‏گویند تنگ مى‏ شود

  تفسیـــر ادبی و عرفانی :

            این آیت تسلیت دل مصطفی(ص)

و اشارت به آن رنــــــــج ها است

که از کافـران به وی می رسید،

( و تا این زمان نیز می رسد )

( با گفتـه ها و نوشتـه های مسموم و فیلم های موهن )

خداوند می فرماید :

                           ای محمّــد ؛ 

از رنـــج تـــــو با خبـــریم ،

و از آنچه بر تـــــــو می گـذرد آگاهیم ،

تو دل خود را در میدان مواصـلـت ما روان دار ،

و به حضـــرت نمــــاز در آی ،

که نمــــاز مظنّـــــه ی مشــاهــــدت است ،

و با مشاهـده ی دوست بـــار بـــلا کشیدن آسان است !

که فـــرمـــود : فَـسَـبِّـــح بِحَمـــــدِ رَبِّـکَ...

ادامه دهندگان راه شهدای پانزده خرداد 1342

شما کــدام یک از این عزیزان را می شنـاسیـــد ؟

معنی دیگـرِ آیـه :

گفته اند که خــداونـــد می فــرمـــایــد :

                                        ای محمّــد ؛

ما می دانیم که دل تو از آن ناسزا ها 

که بیگانگان و کافـران در باره ی ما گویند به تنگ می آید ،

و از این که برای مــــــــــا زن و فـرزنــــــد و انــبــــــــــاز می سازند !

تـــــــو دلتنـــــــــــــگ مبــــــــــــــاش ،

و خوش همی باش !

که جلال عزت مـــــــــــا را از گفتـار ناسزای ایشان زیان نیست ،

و وحدانیت و فـردانیت مــــــــا را از آن نقصانی نـــــه !

ما همــــــــان سُبُّـــــوح و قـــدّوس

و منزّهـیــم از گـُمـان و نقص و پنــــــــدار ،

و ما از ازل یکتــا و یگانــــه بوده و تا ابـــــــــد هستیم ،

و ما از قـیــاس و وَهــم آنان دور و بیــرونیم .

جمــال یـــار ندارد نقاب و پرده ولی  

غـبــار ره بنشان تا نظــر توانی کرد

بیا که چـــاره ی ذوق حضور و نظم امور 

به فیــض بخشی اهـل نظــــر توانی کرد

همه مشکلات مــــــا

ناشی از غیبت طولانی مولایمان

محبــوب دل هـا و منجی انســـان هـا

حضرت حجـة ابن الحســــن المهــــدی(عـــج) است

پس برای تعجیــــل در فـــرج مبارکشان زیـــاد دعا کنیم

برای سلامتی و خشنودی امـــام و مقتــــدا و مولایمان

 قائـم آل محمّـــــد (ص)

و برای تعجیل در فـــرج مبــــارکشان

دو رکعت نماز مخصوص و یکصد صلوات