نگاهی به تفسیر ادبی عرفانی قرآن مجید  ( 986   (                                                                                

ســوره 16 : نحـــل ( مـکّــی ـ 128 آیه دارد ـ جزء  چهــاردهم ـ صفحه 267 )

(  قسمــت ســــی و چهارم   )

نـدایِ حـقّ

 ( جزء چهارد هــم صفحــه 281آیه 125 ) 

بسم الله الرحمن الرحیم 

ادْعُ إِلِى سَبِیلِ رَبِّکَ بِالْحِکْمَةِ وَالْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ وَ جَادِلْهُم بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ

إِنَّ رَبَّکَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَن ضَلَّ عَن سَبِیلِهِ وَ هُوَ أَعْلَمُ بِالْمُهْتَدِینَ

   تفسیـــر لفظـــی:

با حکمت و اندرز نیکو به راه پروردگارت دعوت کن و با آنان به [شیوه‏اى] که نیکوتر است

مجادله نماى ، در حقیقت پروردگار تو به [حال] کسى که از راه او منحرف شده داناتر

و او به [حال] راه‏یافتگان [نیز] داناتر است

  تفسیـــر ادبی و عرفانی : [بخش دوم]

... إِنَّ رَبَّکَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَن ضَلَّ عَن سَبِیلِهِ ...

                                     عالمیـــــــــان دو گروهنــــــد :

قومی درآمده و دل و جـــان خود را در مجمـــر معــرفت ،

عُـــــــودوار بر آتش محبــت نهــــــــاده  و سوختـــه ،

ایشاننـــد که نــــــدای حــــــقّ نیوشیـــــدنـــد ،

و دعوت رسول را به جــان و دل پذیرفتند ،

و به وفای عهـد روز (بلی) باز آمدند ،

                        گروهی دیگـــــر از درگاه ازل ،

طُغــرای قهـــر بر جانشان کشیدند ،

و داغِ مهجـــــــوری بر ایشان نهـــــادند ،

تا دل های خود را بارگاه شیطان ساختنـــد ،

نه نــدای حــقّ به گوش و دل ایشان رسیــــده ،

و نه اجابت دعوت پیغمبـــر(ص) را ســـزاوار بودند ،

این است که خداوند می فرماید :

من از حــــال هر دو گروه آگاهم ،

و هرکس را آن چه ســزاوار بود دادم ،

گـــــوهـــــر نهـــــاد عارفــــــان می بینم ،

طینــت صفـــــات منـکـــــــــران می دانـــــم ،

فــــــردا هرکس را به ســـــزای خودش رسانم ،

و به محـــــل و منـــــــــزل خودش فـــــــــرود آورم !

من آن خــداونــدم که بی دستــور و بی یـــــار ،

تـــوانــــــا بر هــــــــــر کار بیش از آن کار ،

مرا نه چیزی دور ، و نه کاری دشوار .

دریــای عشق

افسانه جهــــان ، دل دیـــــوانـه ی من است

در شمع عشق سوخته ، پروانه ی من است

گیسوى یــــــــار ، دام دل عاشقــــان اوست

 خــال ســـیاه پشت لبش دانـه ی من است

غوغاى عـــــــاشقان ، رخ غمّـــاز دلبــــــران

راز و نیــــازها همـه در خانـه ی مناست

کوى نکـوى میکده ، باب صفـــــاى عشق

طاق و رواق روى تو کاشانه ی من است

فـریاد رعـــــــد ، ناله ی دل ‏سوز جان من

 دریاى عشق قطره مستانه ی من است

تــــــا شد به زلف یـــــار سرشــــانه آشنــــا

مسجود قدسیان همگى شانه ی من است

( دیوان امام خمینی [ره] ص58 )

گر ز چاهِ جاه ، خواهی تا برآیی مــــردوار

چنگ در زنجیـــرِ گوهـــردارِ عنبـــردار زن !

گــر شبانــــــان به سر کوى تــــو آیند و رونــد

خرّم آن دم که مرا شغـــــــل ، شبـــانى باشد

نگاهی به تفسیر ادبی عرفانی قرآن مجید  ( 985 )                                                                                

ســوره 16 : نحـــل ( مـکّــی ـ 128 آیه دارد ـ جزء  چهــاردهم ـ صفحه 267 )

(  قسمــت ســــی و سوم )

مَـرهَـمِ سوختـگان

 ( جزء چهارد هــم صفحــه 281آیه 125 ) 

بسم الله الرحمن الرحیم 

ادْعُ إِلِى سَبِیلِ رَبِّکَ بِالْحِکْمَةِ وَالْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ وَ جَادِلْهُم بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ

إِنَّ رَبَّکَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَن ضَلَّ عَن سَبِیلِهِ وَ هُوَ أَعْلَمُ بِالْمُهْتَدِینَ

   تفسیـــر لفظـــی:

با حکمت و اندرز نیکو به راه پروردگارت دعوت کن و با آنان به [شیوه‏اى] که نیکوتر است

مجادله نماى ، در حقیقت پروردگار تو به [حال] کسى که از راه او منحرف شده داناتر

و او به [حال] راه‏یافتگان [نیز] داناتر است

روز قــــــــدس گــــرامـی بـاد

  تفسیـــر ادبی و عرفانی :

دعوت به راه خــــــدا دیگر است و دعوت به خودِخـــــــــدا دیگـر !

آن را واسطــــــه در میان است ، و این را حــــــقّ ترجمـان است ،

آن چه باواسطه گفت ؛ نتیجه ی آن طاعت است و ترک مخالفت !

و آن چه بی واسطه گفت ؛ ثمره ی آن تفرید است ، و ترک تدبیر !

تفــریــــد ؛ یگانه کردن همت است ، هَمِّ در ذکــر ، هَمِّ در نظـــر ،

همّت در ذکــــــر آن است که ؛ در یـــــاد وی جـــز وی نخواهی ،

و در ذکـــــــــر او جــــــــز از او در بیــــــــــم نبــــــــــــــــاشی !

و همت در نظــــــر آن است که ؛ به هرکــــه نگری او را بینی !

و به هیـــــــچ کس جـــــــز او ســــــر فـــــــرو نیـــــــــــــاری !

و سِـرّ این سخـــن آن است که ؛

آن جا که واسطه ی سبیل در میان آورد ؛

از نــــــام هــــــای خـــــــــود (ربّ) گفت ،

زیرا که نصیب همــه ی مــــردم در آن است ،

و این است معنــــــای حقیقـــیِ تربیت !

و آن جـــــا که بی واسطــــــه بود ؛ (الله) گفت ؛

که از نصیب خلق تهی و به جلال حقّ مستغنی است .

ای جوانمــــــــــــرد ؛

اگر نه برای اُنس جـــان عاشقــــان بودی ،

این جلــــوه گــــریِ نــــــام خـــدا (با استغناء جلال و عزت خود) ،

بر جــــان و دل عاشقـــــان چـــــــــرا بودی ؟

و اگر نه برای مرهم درد سوختگان و رحمت بر بیچارگان بودی ؛

دعــــــوت به راه حــــــق چـــــــــرا کــــــردی ؟

آری ؛ می خوانَـــــــد و دعــــــوت می کنـــــــد ؛

تا خود ، منـــــادیِ حــــــق را به جان و دل بپذیرد و پاسخ گوید .

ما را نه بِران چو سائلان از درِ خویش

بنگر ملــــکا که عاشقـــم یا درویش !

همه مشکلات مــــــا

ناشی از غیبت طولانی مولایمان

محبــوب دل هـا و منجی انســـان هـا

حضرت حجـة ابن الحســــن المهــــدی(عـــج) است

یا وَجِیهَاً عِـندَاللهِ اِشفَــع لَنا عِـنـــدَالله

برای سلامتی و خشنودی امـــام و مقتــــدا و مولایمان

 قائـم آل محمّـــــد (ص)

و برای تعجیل در فـــرج مبــــارکشان

دو رکعت نماز مخصوص و یکصد صلوات

نگاهی به تفسیر ادبی عرفانی قرآن مجید  (984  )                                                                                   

ســوره 16 : نحـــل ( مـکّــی ـ 128 آیه دارد ـ جزء  چهــاردهم ـ صفحه 267 )

( قسمــت ســــی و دوّم )

راهِ بنــدگـی

 ( جزء چهارد هــم صفحــه 279 آیه 110 ) 

بسم الله الرحمن الرحیم 

ثُمَّ إِنَّ رَبَّکَ لِلَّذِینَ هَاجَرُواْ مِن بَعْدِ مَا فُتِنُواْ ثُمَّ جَاهَدُواْ وَصَبَرُواْ إِنَّ رَبَّکَ مِن بَعْدِهَا لَغَفُورٌ رَّحِیمٌ

   تفسیـــر لفظـــی :

با این حال پروردگار تو نسبت به کسانى که پس از [آن همه] زجر کشیدن هجرت کرده

و سپس جهاد نمودند و صبر پیشه ساختند پروردگارت [نسبت به آنان] بعداز آن [همه مصایب]

قطعا آمرزنده و مهربان است

 تفسیـــر ادبی و عرفانی :

حقیقتِ هجرت آن است که از نهاد خود هجرت کنی ،

و ترک مراد خویش گویی ،

قدم نیستی بر تارک صفات خود نهی ،

تا مهر ازل پرده بردارد ،

و عشق لم یزل جمال خویش بنماید ،

چه نیکو گفت آن فرزانه ی خوش ذوق ؛

نیست عشق لایزالی را در آن دل هیـــچ کار

کو هنوز اندر صفات خویش ماندست استوار

خداوند به پیامبر محبوبش فرمود :

ای حبیب ما ؛ اگر همه را در تسلسل حفظ نسل آوردم ،

تـــــــو را برای رحمت جهانیــــــــــــــــان آوردم ،

انا ارسلناک شاهدا و مبشرا و نذیرا

... و رحمة للعالمین

تو به خودی خود نیامدی ، که تو را آوردم ،

اگر همه برای خود آمدند ؛ تو نـــــــه برای خود آمدی ؛

بلکه برای جهانیان آمدی .

هنوز آدم در کتم عدم بود که خداوند ؛

 رقم دوستی را با ابراهیم کشید ،

و آتش شوق خود در نهــــــاد او نهـــــــــــاد ،

و جمال عشق لم یزل روی به او آورد ،

و فـــــــرمـــــــــود :

ما رشد ابراهیم را از پیش از آدم دادیم ،

این بود که چون به این جهان آمد و چشم گشود ؛

در وقت صبوح عاشقان ،

و هــــــای و هــــــوی مستـــان ،

و عربـــــــده ی بی دلان ،

از سر خمـــــــار شـــراب نیستی ،

به زبان بی خودی ، هرچه را نظاره کرد گفت :

این پروردگار من است !

چون خود را در جــــلال مشاهـــــدت حــــــــق ،

و جمــــــال او مستهـــــلک دیـــــد ،

و از بودِ خود و بودِ خلق بی خبــــــر گشت ،

لاجرم خداوند در نوازش او افزود ،

و وی را یک امّـــت شمــــــرد .

إِنَّ إِبْرَاهِیمَ کَانَ أُمَّةً قَانِتــــًا لِلّهِ حَنِیفًا وَلَمْ یَکُ مِنَ الْمُشْرِکِینَ،

ابراهیم گفت :

خداوندا ؛ همــه تو بودی و همه توئی ،

خود خدای امتی و جمــــــع همــــــه توئی و بس ،

آری هر کس با خــــــــدا باشــــــد ، خـــــــــــــدا با او است .

الهـــــــی ؛

دانی به چه شــــــــادم ؟

به آن که نه به خویشتن به تو افتادم !

تــــــو خواستی ، من نخواستم ،

تـــــو نمودی ، من نبودم ،

دوست بر بالین دیدم چو از خواب برخاستم !

شَاکِرًا لِّأَنْعُمِهِ اجْتَبَاهُ وَهَدَاهُ إِلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِیمٍ

شکر نعمت کسی بگذاشت که ولینعمت را بشناخت ،

حکم را بی اعتراض قبول کرد ،

و به هرچه پیش آمد بی کراهت رضا داد ،

راه بنــــــدگی بدید و در بنـــــدگی راست رفت ،

و دانست که آن راه نــــه به خود دیــد ، که نمودندش !

و نه به جهـــــــد زندگی بدان رسیـــــــــد ، که رســـاندندش !

نگاهی به تفسیر ادبی عرفانی قرآن مجید  (983  )                                                                                 

ســوره 16 : نحـــل ( مـکّــی ـ 128 آیه دارد ـ جزء  چهــاردهم ـ صفحه 267 )

( قسمــت ســــی و یکــم     )

اشتغــال به حــقّ

شهادت سرور و مولای مؤمنان ، لنگر زمین آسمان ، او که هست بر اعمال مان میــزان ،

امیــــــرالمؤمنین علــــــــــی علیـــــه الســـــــــــلام ، بر شمـــــا و همــــــــه ی مسلمانـــــــــان ،

خاصّه مولایمان امـــــام عصــــر و الزمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) علیه السلام ، تسلیت

 ( جزء چهارد هــم صفحــه 279 آیه 106 ) 

بسم الله الرحمن الرحیم   

مَن کَفَرَ بِاللّهِ مِن بَعْدِ إیمَانِهِ إِلاَّ مَنْ أُکْرِهَ  وَ قَلْبُهُ مُطْمَئِنٌّ بِالإِیمَانِ

وَلَکِن مَّن شَرَحَ بِالْکُفْرِ  صَدْرًا فَعَلَیْهِمْ غَضَبٌ مِّنَ اللّهِ وَلَهُمْ عَذَابٌ عَظِیمٌ

   تفسیـــر لفظـــی :

هر کس پس از ایمان آوردن خود به خدا کفر ورزد [عذابى سخت‏خواهد داشت]

مگرآن کس که مجبور شده و [لى] قلبش به ایمان اطمینان دارد ،

لیکن هر که سینه‏اش به کفر گشاده گردد

خشم خدا بر آنان است و برایشان عذابى بزرگ خواهد بود

 تفسیـــر ادبی و عرفانی :

کسی که با صـــدقِ دل و عقــــدِ درست در توحیــــد ،

به وقتِ ضـــــــــرورت ، و حالــــــــتِ اکــــــراه ،

کلمه ی کفـر بر زبان آرد ، زیــان ندارد ،

و فســـخِ عهــــدِ دیـــن نباشد .

این آیت از روی اشارت ،

ســالــــکان راه حقیقــــــــت ،

و محققانِ ارادت را رخصتی است ،

اگر گاه گاه به حکم ضـــــرورتِ بشریت ،

در تحصیل معلــــــوم بکوشنــــــد ،

و به اسبــــــاب بــــاز نگــرند ،

و به اندازه ی ضرورت در آن گام نهنـــد ،

نه در صحت ارادتشان قـــــدحـــی ،

و نه در قصدشان فترتی است .

این است سِـرّ این که ؛ پیغمبرانِ مرسَل  ، با جلال و منزلت ، و کمالِ قربتِ ایشان ، از حظّ نفس دست برنداشتند .

موسی کلیم(ع) به مقام مکالمت و مناجاتِ با حق رسید ، و بر بساطِ انبساط ، نوازش دید ، و در همان حال غــــــذا خواست ، و خوردن را فراموش نکرد ! که نیروی جسمانی او به جائی رسیده بود که خواستن غذا او را زیانی نکرد ! و در قصد او فترتی نیاورد .

داود نبی(ع) عزلت اختیار کردی ، و پیوسته در کوه و بیابان تنها طواف کردی ، و گوشه ای گرفتی ، از حضرت آفریدگار پیغام رسید که : ای داود  ؛ چرا تنهـــا روی و تنهــــــا نشینی ؟ گفت : خـــــــدایــــــا ؛ در یاد تو و مهر تو خلق را دشمن می دارم ! و با ایشان زیستن نتوانم ! خداونــــــد امــــر فرمود : ای داود  ؛ به سوی مردم باز گرد ، که اگر یک بنده ی گریزپــــــا به جانب ما رهبری کنی ، تو را در شمار مجاهدین در راهم آورم !

حضرت مصطفی(ص) را بینی که در بدایت کار ، همه ی اشتغال او به حقّ بود ، و همه ی راز دلاو و اندیشه ی سینه ی او با حق بود ، و آرام و آسایش وی به ذکر حقّ بود ، و از کمال مِهــــر و محبت به حق ، او را پروای خلق نبود ، و تاب هم نشینی با دیگران را نداشت ، و دل وی صحبت با مردم را اختیار نمی کرد ، تا این که خداوند او را فرمان داد که : ای محمّد ؛ کار آن دارد و قوّت آن بُوَد که در ظاهر با خلق باشی و سِـرّ خود هم چنان در حضرت مشاهدت ما داری ، نه آن مشاهدت که بهره ی خلق را از خود باز دارد ! و نه مصاحبت خلق ، تو را از مشاهدت مــــــا باز دارد !

عاشق سوختــــه

پــــــــرده بردار ز رخ  ، چهره ‏گشا ، ناز بس است

عـــاشق ســوختـــه را دیــــدن رویت هوس است

دست از دامنت اى دوست ، نخواهـــم برداشت

تا مــــــن دلشـده را یک رمــق و یک نفس است

همــه خوبـــان برِ زیبــــــایى‏ات اى مایــــه حُسن

فى‏المثل ، در برِ دریاى خروشان چو خس است

مـــــرغ پــــر سوختــه را نیست نصیبى ز بهــــار

عـــرصـه جولانگه زاغ است و نــواى مگس است

داد خواهـــــم ، غم دل را به کجـــا عرضـــه کنم ؟

که چو من دادستان است و چو فریــاد رس است

این همـــــــه غلغـــل و غوغـــا که در آفـــــاق بوَد

ســـوى دلـــــدار ، روان و همــه بانگ جرس است

 ( دیوان امام خمینی [ره] ص 53 )

نگاهی به تفسیر ادبی عرفانی قرآن مجید  (982  )                                                                               

ســوره 16 : نحـــل ( مـکّــی ـ 128 آیه دارد ـ جزء  چهــاردهم ـ صفحه 267 )

(  قسمــت ســــی ام  )

خلعت هـای خـدائی

 ( جزء چهارد هــم صفحــه 278 آیه 98  ) 

بسم الله الرحمن الرحیم   

فَإِذَا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ فَاسْتَعِذْ بِاللّهِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیم

    تفسیـــر لفظـــی :

پس چون قرآن مى‏خوانى از شیطان مطرود به خـــدا پنـــاه ببر

  تفسیـــر ادبی و عرفانی : (بخش دوم)

موسی(ع) گفت : اعوذُ بِاللهِ ؛ دو خلعت یافت ،

یکی ؛ قرب مناجات ( وَ قَرَّبناهُ نَجِیّاً ) ،

دیگری ؛ خلاصی از دشمن ( نَجَّیناکُم مِن آلِ فِرعَونَ )

نـــوح(ع) گفت : اعوذُ بِاللهِ ؛ دو خلعت یافت ،

یکی ؛ سلام  و تحیت (سَلامٌ عَلی نُوحِ) ،

و دیگری ؛ برکات بر او و ذریّه او ( بَرَکاتٌ عَلَیکَ وَ عَلی اُمَمِ مِمَّن مَعَکَ )

یوسف(ع) گفت : مَعاذَ اللهِ ؛ دو خلعت یافت ،

یکی ؛ حفظ و عصمت ( لِنَصرِفَ عَنهُ السُّوءَ )

و دیگری ؛ شرفِ اخلاص و عبودیت ( اِنَّهُ عِبادِنَا المُخلِصینَ )

مریم(ع) گفت : اِنِّی اَعُوذُ بِالرَّحمنِ ؛ دو خلعت یافت ،

یکی ؛ بشارت به فرزندی چون عیسی(ع) ،

و دیگری ؛ دیدار جبرئیل ( اَنَا رَسُولُ رَبِّکَ ) ،

و مصطفی(ص) گفت :

اَعُوذُ بِکَ مِن هَمَزاتِ الشَیاطِینَ  ، دو خلعت یافت ؛

یکی ؛ رعایت و عصمت ( وَاللهُ یَعصِمُکَ مِنَ النّاسِ ) ،

و دیگری ؛ کرامت شفاعت ( یُعطِیکَ رَبِّکَ فَتَرضی ) .

سِـزَد از خداوندِ کریم و رحیم که چون بنده ی مؤمن گوید :

اَعُوذُ بِاللّهِ مِنَ الشَّیطَانِ الرَّجِیـم ،

در حال ؛ او را از دشمن حفظ کند ، ( اِنَّهُ لَیسَ لَهُ سُلطان ) ،

و هنگام مرگ ؛ به بهشت بشارت دهد ، ( وَاَبشِرُوا بِالجَنَّة ) ،

و فــــــــردا به بهشت قــــــرب رسانَد ، ( فَادخُلِی جَنَّتِی )

و بی واسطه و بی ترجمان او را سلام و تحیت گوید ؛

( سَلامٌ قَولاً مِن رَبٍّ رَحِیمِ )

هر آن بنده ای که همه او را خوانَد ، و او را دانَد ،

او هم در حال ؛ او را نوازد ، و کار او را سازد ،

( مَن کانَ لله کانَ اللهُ مَعَهُ ) .

[ و ملت ایران از شیطان بزرگ برائت جست ؛

دو خلعت و کرامت یافت ؛

یکی ؛ استقلال یافت ، و دیگری ؛ عزت و آبرو افزود ! ]